هر سازمان توسط بدنه حاکمیتی (یک فرد یا گروهی از افراد که در ارتباط با مهمترین اقدامات آن مسئولیت دارند) اداره میشود. یکی از فعالیتهایی که هر سازمانی با هر رسالت و چشمانداز، به صورت مستمر انجام میدهد، حکمرانی میباشد. تیمی از مدیران عالی یا یک مدیر ارشد، میتواند حکمران سازمان باشد. حکمرانی سازمانی به سازوکاری برای مدیریت و کنترل بر عملکرد سازمان گفته میشود. حکمرانی را میتوان «سیستمی برای مدیریت یک پدیده در بالاترین سطح ممکن» دانست. طبق تعریف موسسه اکسلوس (۲۰۱۹)، فعالیتهای اصلی حکمران سازمان عبارتاند از:
موسسه حکمرانی فناوری اطلاعات، مفهوم حکمرانی را چنین تعریف میکند که «مجموعهای از مسئولیتها و فعالیتها که توسط هیئتمدیره یا مدیران عالی به منظور تحقق جهتگیری استراتژیک، اطمینان از رسیدن به اهداف پیشبینی شده، مدیریت مخاطرات سازمان و تخصیص و کنترل منابع صورت میگیرد». به طور کلی حکمرانی به معنای ساختارهایی است که نحوه انجام مسئولیتها و وظائف را معین میسازد و با تعیین سازوکارهای حکمرانی میتوان منجر به اثربخشی بیشتر اقدامات و شفافیت در مسئولیتهای سازمانی شد.
حکمرانی دیجیتال نیز نشات گرفته از مفهوم کلان حکمرانی است. در تعریفی ساده، حکمرانی دیجیتال به معنای ساختارهای سازمانی برای توسعه و تخصیص منابع سازمانی در حوزه تحول دیجیتال میباشد (بونت و وسترمن، ۲۰۱۴). هدف از این سازوکار، پیشبرد هرچه بهتر اقدامات دیجیتال سازمان است.
در دهه اخیر، فناوریهای دیجیتال توانستند نقش فناوری اطلاعات در سازمانها را به طور کلی تغییر دهند. ورود فناوریهایی نظیر بلاکچین، رایانش ابری و بیگ دیتا، ذات کاربردهای فناوری اطلاعات در عملکرد سازمان را متحول نموده است. فناوری اطلاعات از موضوعی که صرفاً برای سازمان صرفهجویی در هزینهها به ارمغان میآورد، تبدیل به مولد اصلی سود شده است. به همین سبب، نظارت و هدایت اقدامات دیجیتال سازمان از اهمیت مضاعفی برخوردار گشته است.
موسسه کپجمینای در گزارش سال ۲۰۱۷ خود با عنوان «حکمرانی دیجیتال»، از ضرورت وجود ساختار راهبری در سازمان سخن گفته و معتقد است که نباید مقوله حکمرانی به حال خود رها گردد. دو مسئولیت کلان بر عهده حکمران تحول دیجیتال میباشد:
حکمرانی دیجیتال، با تعیین وظائف افراد در پیشبرد اهداف تحول دیجیتال نقش مهمی در کنترل روند این تغییر اساسی در سازمان ایفا خواهد نمود. یک حکمران دیجیتال باید به مؤلفههای حکمرانی توجه ویژه داشته باشد که شکل زیر نمایش داده شده است.
مدیریت و نظارت بر تحول دیجیتال یک سازمان، نیازمند شیوههای نوین مدیریت، قابلیتها و شایستگیهای جدید برای راهبری میباشد. یک سازمان، در صورتی میتواند حکمرانی دیجیتال را با موفقیت در سطح سازمان برقرار سازد که بتواند این ویژگیها را در سازمان ایجاد نماید (دلون و همکاران، ۲۰۱۸):
یک حکمران تحول دیجیتال، با توجه به وظائف و شایستگیهایی که برای تأثیر در این مسئولیت نیاز دارد، به تعیین، راهبری و نظارت اقدامات تحول دیجیتال سازمان میپردازد و جهتدهی فعالیتها را با اهداف کلان سازمان مطابقت میدهند. وجود حکمرانی دیجیتال از هدر رفتن منابع جلوگیری نموده و تأثیر اقدامات تحول دیجیتال را بالاتر خواهد برد.
سازمانهایی که توانستهاند حکمرانی دیجیتال را در سطح سازمان ایجاد نمایند، در سفر پر چالش تحول دیجیتال، مزیتهای متعددی نسبت به سایر سازمانها خواهند داشت. برخی از این مزیتها عبارتاند از (دلون و همکاران، ۲۰۱۸):
سازمانها باید به سمتی حرکت کنند که تنها یک ساختار حکمرانی در سازمانشان وجود داشته باشد. در حال حاضر غالب شرکتها حائز دو حکمرانی هستند: ۱)حکمرانی شرکتی و ۲)حکمرانی فناوری اطلاعات. با وجود اینکه بسیاری از چارچوبهای حکمرانی فناوری اطلاعات بر همراستایی کسبوکار و فناوری در فرایندهای سازمان تأکید دارند، اما واقعیت امر، منفک بودن این دو سازوکار از یکدیگر است. به منظور آمیختن حقیقی حکمرانیهای مختلف، یک سازمان میبایست به سمت تبدیل این دو ساختار به یک سازوکار حرکت نماید. حکمرانی دیجیتال مفهومی فراتر از هر دوی آنهاست و گام نهایی، آماده ساختن حکمرانی شرکتی برای مواجهه با عصر دیجیتال خواهد بود.
ساختارهای حکمرانی ارتباط مستقیمی با بلوغ دیجیتال سازمانها دارد، اما به طور کلی سه مدل برای ایجاد حکمرانی دیجیتال در سازمان معرفی شده است:
منابع
انتشار اپیزود هشت: حکمرانی دیجیتال
مکانیزمهای کلیدی حکمرانی دیجیتال
چهارچوبهای مطرح استراتژی و حکمرانی داده