چهارچوب های مطرح استراتژی و حکمرانی داده

بر اساس جستجوها و مطالعاتی که انجام شده است، واژه‌های استراتژی داده، حکمرانی داده و مدیریت داده بارها به جای هم به کار رفته‌اند. دیدگاه‌های متفاوت و گاه متناقضی در مورد استراتژی داده و حکمرانی داده و تفاوت میان آنها وجود دارد که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرند.

سس(SAS)

با وجود سرمایه‌گذاری‌های سنگین و طولانی‌مدت در مدیریت داده، مسائل مربوط به داده در بسیاری از سازمان‌ها در حال رشد است. یک دلیل این امر، آن است که داده به طور سنتی تنها به عنوان یک جنبه از پروژه‌های فناوری شناخته شده و به عنوان یک دارایی سازمانی به آن نگاه نمی‌شود. بنابراین، اعتقاد بر این بوده که استفاده معمول از آن و تلاش‌ها برای ایجاد پایگاه‌های داده، برای پاسخگویی به مسائل مرتبط با داده کافی است.

سازمان‌ها بایستی استراتژی‌های داده‌ای ایجاد کنند که با واقعیت‌های دنیای امروز منطبق باشد و اطمینان حاصل کنند که تمام منابع داده‌ای به آسانی و به طور کارآمد، مورد استفاده قرار گیرند، به اشتراک گذاشته شوند و جابه‌جا گردند.

یک استراتژی داده از مدیریت شدن داده‌ها و استفاده از آنها به عنوان یک دارایی اطمینان حاصل می‌کند و اهدافی را در پروژه‌ها تعیین می‌کند که استفاده مؤثر و کارآمد از داده را تضمین می‌نماید. یک استراتژی داده، روش‌ها، اقدامات و فرآیندهای مشترکی را تعیین می‌کند که مدیریت، استفاده و به‌اشتراک‌گذاری داده در سراسر سازمان را به روشی تکرارپذیر ممکن می‌سازد. یک استراتژی داده، نقشه‌راهی را تعیین می‌کند تا این فعالیت‌ها را در حوزه‌های مختلف مدیریت داده همراستا سازد؛ به نحوی که یکدیگر را کامل کرده تا به منافع بزرگتری دست یابند.

به گزارش سس (۲۰۱۸)، به طور سنتی، سازمان‌های فناوری اطلاعات، استراتژی داده را با تمرکز بر ذخیره‌سازی تعریف کرده‌اند. با وجود آن که این امر به طور قطع از اهمیت بالایی برخوردار است، در واقع تنها جنبه‌های تاکتیکی ذخیره محتوا را مورد توجه قرار داده و برای چگونگی بهبود راه‌های جمع‌آوری، ذخیره، مدیریت، به‌اشتراک‌گذاری و استفاده از داده برنامه‌ریزی نمی‌کند.

پنج جزء اصلی برای یک استراتژی داده وجود دارد که با همکاری یکدیگر، مدیریت داده در یک سازمان را به طور جامع پشتیبانی می‌کنند (شکل ۱): شناسایی، ذخیره، فراهم‌آوری، پردازش و حکمرانی.

اجزا اصلی استراتژی داده

شکل ۱- پنج جزء اصلی یک استراتژی داده (سس، ۲۰۱۸)

پی‌دبلیو‌سی(PWC)

پی‌دبلیو‌سی، نگاه متفاوتی به جایگاه استراتژی داده و حکمرانی داده دارد که در شکل ۲ مشاهده می‌شود:

حکمرانی داده از دیدگاه پی‌دبلیو‌سی

شکل ۲ – حکمرانی داده از دیدگاه پی‌دبلیو‌سی

حکمرانی داده؛ نیازمند یک ساختار سازمانی است که شامل دستورالعمل‌ها و نقش‌های مشخص برای داده است. حکمرانی داده بایستی توسط سیاست‌ها و دستورالعمل‌ها و همچنین شرح مشاغل و نقش‌ها و مسئولیت‌های داده حمایت گردد.
استراتژی داده؛ جزء تأثیرگذار و مهمی است که بر روی کیفیت داده، مدل‌سازی داده، معماری داده، امنیت داده و همچنین جنبه‌های کسب‌وکاری آن تأکید دارد. استراتژی داده بایستی با استراتژی کسب‌وکار در ارتباط باشد و حداقل جنبه‌های حکمرانی داده، معماری هدف برای مدیریت داده و تعریف شاخص‌های مدیریت کیفیت داده را دربرداشته باشد.
مدیریت داده؛ شامل فرآیندها و قابلیت‌های گزارش‌گیری یک سازمان است. مدیریت داده تضمین می‌کند که فرآیندهای استاندارد برای گزارش‌گیری وجود دارد.
کیفیت داده؛ با شاخص‌های مستند و تعریف‌شده کیفیت داده در ارتباط است که بر اساس معیارها و روش‌های مشخصی تعریف شده است. بایستی فرآیند بهبود مستمر کیفیت داده تعریف شود.
مدل داده‌ای؛ که در آن روابط بین داده‌ها در سازمان تعریف می‌شود. سازمان از یک لغت‌نامه داده، برای تعریف داده و قوانین پردازش آن استفاده می‌کند.
معماری داده؛ وضعیتی را توصیف می‌کند که سازمان، معماری ریسک فناوری اطلاعات و مالی پیوسته دارد و امکان پردازش و تبادل انعطاف‌پذیر داده فراهم می‌شود.
امنیت و حفاظت داده؛ الزام سازمان به اجرای الزامات حفاظتی از تمام سامانه‌های فناوری اطلاعات است که با توجه به وظایف حکمرانی داده تعریف گردیده است.

مؤسسه سی‌ام‌ام‌آی(CMMI)

مؤسسه سی‌ام‌ام‌آی، بیش از بیست و پنج سال است که در حوزه توسعه راهکارهای دارایی‌های داده‌ای فعالیت می‌کند. این مؤسسه، ساختار شکل ۳ را برای مدیریت داده ارائه می‌کند که شامل موارد ذکر شده در جدول ۱ است:

جدول ۱- اجزاء مدیریت داده از دیدگاه سی‌ام‌ام‌آی

جدول 1- اجزاء مدیریت داده از دیدگاه سی‌ام‌ام‌آی

مدیریت داده از دیدگاه سی‌ام‌ام‌‌آی

شکل ۳ – مدیریت داده از دیدگاه سی‌ام‌ام‌‌آی

مؤسسه حکمرانی داده(Data Governance Institute (DGI))

مؤسسه حکمرانی داده، فراهم‌کننده منابع رایگان در خصوص حکمرانی داده و به‌روش‌های اجرای آن، تعریف ذیل را برای حکمرانی داده ارائه می‌کند:

«حکمرانی داده، سیستمی از حقوق تصمیم‌گیری و تعهدات برای فرآیندهای مربوط به داده در سازمان است.»

حکمرانی داده در سازمان‌های مختلف از لحاظ تمرکز رویکرد انتخابی (امنیت، یکپارچگی، هوشمندی و یا کیفیت) می‌تواند متفاوت باشد.

مؤسسه حکمرانی داده، چرخه عمر حکمرانی داده را در هفت مرحله توصیف می‌کند:

تعریف بیانیه ارزش
ایجاد نقشه‌راه
برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی
طراحی برنامه
توسعه برنامه
حکمرانی و هدایت داده
پایش و اندازه‌گیری

جامعه جهانی مدیریت داده(DAMA International, The Global Data Management Community)

جامعه جهانی مدیریت داده، سازمان حرفه‌ای متخصصان مدیریت داده است. این انجمن اذعان می‌دارد که در عصر اطلاعات، کارکرد مدیریت داده برای هر سازمانی ضروری است و نام آن می‌تواند مدیریت داده، مدیریت منابع داده‌ای یا مدیریت اطلاعات سازمان باشد. داده نیز مانند هر دارایی ارزشمند دیگری باید مدیریت شود.

این انجمن، مدیریت داده را این‌گونه تعریف می‌کند: «برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر سیاست‌ها، فعالیت‌ها و پروژه‌هایی که منجر به به‌دست‌آوردن، کنترل، حفاظت، تحویل و ارتقاء ارزش دارایی‌های داده‌ای و اطلاعاتی می‌شوند.»

مدیریت داده، یک وظیفه مشترک بین ناظران داده در بخش‌های کسب‌وکار و ناظران داده فنی به عنوان متخصصان داده‌بان، محسوب می‌شود. ساختار حکمرانی مدیریت داده، بین کسب‌وکار و فناوری اطلاعات، همکاری و هماهنگی ایجاد می‌کند.

مدیریت داده از دیدگاه جامعه جهانی حکمرانی داده

شکل ۴- مدیریت داده از دیدگاه جامعه جهانی حکمرانی داده

دیتابلوپرینت

دیتابلوپرینت، یک شرکت مشاوره مدیریت داده است که معتقد است استراتژی داده، نیازمند درک استراتژی به طور کلی است. داده به عنوان یک دارایی کسب‌وکار، در دو بعد کارایی عملیاتی و نوآوری کسب‌وکار، ایجاد ارزش می‌کند. توسعه یک برنامه با اهداف قابل اندازه‌گیری، به سازمان کمک می‌کند تا در این دو بعد حرکت کند. این شرکت، چارچوب شکل ۵ را برای استراتژی داده پیشنهاد می‌کند.

چارچوب استراتژی داده از دیدگاه دیتابلوپرینت

شکل ۵- چارچوب استراتژی داده از دیدگاه دیتابلوپرینت

بررسی دیدگاه‌های مؤسسات نشان می‌دهد که بسته به تعریفی که از حکمرانی داده ارائه می‌شود، تمایز آن با استراتژی داده مشخص می‌شود. برخی حکمرانی داده را جزئی از استراتژی داده می‌دانند و برخی دیگر استراتژی داده را خروجی برنامه پیاده‌سازی حکمرانی داده می‌دانند. مدیریت داده نیز گاهی یک جزء از حکمرانی داده محسوب شده و گاهی به عنوان یک کل در نظر گرفته شده است. در هر صورت تمامی دیدگاه‌های مؤسسات بر لزوم استخراج استراتژی داده و یا برنامه حکمرانی داده، مبتنی بر مرور استراتژی و اهداف کسب‌وکار توافق دارند.