الزامات شکل دهی استراتژی تحول دیجیتال در سازمان

به منظور حرکت در مسیر دیجیتال، اولین گام، شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال است (مت و همکاران، ۲۰۱۵؛ چانیاس و هس، ۲۰۱۶؛ هس و همکاران، ۲۰۱۶، میترولیس و کیتسیوس، ۲۰۱۹). هر سازمانی برای تحول دیجیتال، نیازمند استراتژی مشخصی می‌باشد و تنها با طراحی یک استراتژی مناسب است که سازمان می‌تواند با هم‌راستاسازی منابعش، در نوآوری‌های دیجیتالی، نتایج باورنکردنی به دست آورد (میلی و بولاندا، ۲۰۱۹). استراتژی تحول دیجیتال، راهبرد سازمان را در نحوه راهبری و پیاده‌سازی تحول دیجیتال مشخص می‌کند و بینش لازم را در خصوص چگونگی طراحی و اجرای استراتژی دیجیتال کسب‌وکار در سازمان ایجاد می‌نماید (هس و همکاران، ۲۰۱۶). مِت و همکاران (۲۰۱۵)، استراتژی تحول دیجیتال را هماهنگی و اولویت‌بندی ابعاد مختلف تحول دیجیتال تعریف می‌کنند و معتقد هستند این استراتژی مجموعه تلاش‌های سازمان را در مسیر تحول دیجیتال، هماهنگ، اولویت‌بندی و پیاده‌سازی می‌‌کند و سازمان را در مسیر تحول دیجیتال راهبری می‌نماید.

برخلاف سازمان‌های دیجیتال‌زاد مانند آلفابت، آمازون یا تنسنت، سازمان‌های پیش‌دیجیتال هنگام اجرای استراتژی کسب‌وکار دیجیتال، باید کل سازمان، مدل کسب‌وکار و فرایندهای خود را تغییر دهند. برای سازمان‌های پیش‌دیجیتال، تحول دیجیتال نوعی جامع از تحول کسب و کار است که با استفاده فناوری‌های دیجیتال فعال می‌شود و با تغییرات اساسی در ابعاد مختلف سازمان و صنعت همراه است (بارادواج و همکاران، ۲۰۱۳؛ فیچمن و همکاران، ۲۰۱۴؛ هس و همکاران، ۲۰۱۶؛ سباستین و همکاران، ۲۰۱۷) مت و همکاران (۲۰۱۵) تاکید می‌کنند که سازمان‌های پیش‌دیجیتال، آمادگی پذیرش استراتژی دیجیتال کسب و کار را ندارند و برای تحقق این موضوع می‌بایست استراتژی دیگری به نام استراتژی تحول دیجیتال تعریف شود. به اعتقاد آن‌ها، پس از تعریف استراتژی دیجیتال کسب و کار، با ایجاد یک چشم‌انداز شفاف در سازمان، یک استراتژی تحول دیجیتال باید تعریف شود تا جزئیات نحوه استفاده از فناوری های دیجیتال را ترسیم کند، بدین ترتیب یکپارچگی رخ خواهد داد و مدیریت تغییر در تمام مناطق سازمان اجرا خواهد شد

استراتژی تحول دیجیتال، تمامی استراتژی‌های سازمان (همچون محصولات و خدمات، بازاریابی، منابع انسانی، فناوری اطلاعات، مالی) را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سازمان را آماده تحول و خلق ارزشی متمایز می‌نماید. استراتژی تحول دیجیتال، با رویکردی جامع، اهداف مختلفی را دنبال می‌کنند و بانگاهی کسب‌وکارگرا، بر تحول محصولات و خدمات، فرایندها و هر آن چیزی که از سازمان تحت تاثیر فناوری‌ها قرار می‌گیرند، تمرکز می‌کند (هس و همکاران، ۲۰۱۶). نکته لازم به ذکر اینکه استراتژی تحول دیجیتال، جایگزین هیچ‌یک از استراتژی‌های دیگر سازمان نخواهد بود و با هریک از آن‌ها همراستا خواهد بود (اسماعیل و همکارن، ۲۰۱۷؛ چانیاس و همکاران، ۲۰۱۹).

با این اوصاف، یکی از دغدغه‌های کلیدی سازمان‌های رهسپار سفر دیجیتال، نحوه شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال است. با توجه به ویژگی‌های خاص این استراتژی، می‌بایست الزامات و اصول متفاوتی نیز در شکل‌دهی آن مدنظر قرار گیرد. در ادامه به بررسی اصلی‌ترین الزامات شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال بر اساس پژوهش‌های پیشین انجام شده در این حوزه، پرداخته خواهد شد.

بر اساس پژوهش‌های پیشین و تحلیل نظام‌مند مبانی نظری این حوزه، الزامات شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال را می‌توان به دو گروه الزامات محتوایی و الزامات فرایندی تقسیم نمود. الزامات فرایندی، مجموعه اصولی هستند که ‌باید در فرایند شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال مدنظر قرار گیرد. شکل‌گیری با رویکرد تجربه‌گری، شکل‌گیری تکاملی و تدریجی، شکل‌گیری پویا، تکرارشونده و بدون پایان معین، شکل‌گیری از پایین رسمی‌سازی از بالای سازمان و شکل‌گیری و اجرای توامان الزامات فرایندی شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال می‌باشند. شکل‌گیری با رویکرد تجربه‌گری به این معناست که در مسیر شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال مجاز به اثبات ناقص مفاهیم و آزمون و خطا و یادگیری بر اساس آن هستیم (مت و همکاران، ۲۰۱۵؛ چانیاس و هس، ۲۰۱۶؛ اسماعیل و همکاران، ۲۰۱۷؛ چانیاس و همکاران، ۲۰۱۹). شکل‌‌گیری تکاملی و تدریجی دلالت بر این موضوع دارد که استراتژی تحول دیجیتال بر اساس رویدادهای تدریجی شکل می‌گیرد و نیاز به ‌به‌روز‌رسانی مستمر دارد (چانیاس و هس، ۲۰۱۶؛ یوسل و همکاران، ۲۰۱۸؛ چانیاس و همکاران، ۲۰۱۹). شکل‌گیری پویا، تکرارشونده و بدون پایان معین به این معناست که شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال فرایندی چابک، پویا و چرخه‌وار همراه با یادگیری است و این مسیر به صورت مستمر ادامه دارد (مت و همکاران، ۲۰۱۵؛ اسماعیل و همکاران، ۲۰۱۷؛ چانیاس و همکاران، ۲۰۱۹). شکل‌گیری از پایین و رسمی‌سازی از بالای سازمان، یعنی تجربه‌گری‌های دیجیتال از بخش پایین سازمان آغاز می‌شود و سپس با دیدن نتایج اولیه، رسمی‌سازی و حمایت از بالای سازمان صورت می‌گیرد (چانیاس و همکاران، ۲۰۱۶؛ چانیاس، ۲۰۱۷؛ یوسل و همکاران، ۲۰۱۸؛ آلبوخیتان، ۲۰۲۰). شکل‌گیری و اجرای توامان نشانگر هم‌آمیزی طراحی و پیاده‌سازی استراتژی تحول دیجیتال است، به بیان دیگر، این استراتژی همزمان با اجرا برپایه نتایج و بازخوردها به صورت مستمر بازطراحی خواهد شد ( هس و همکاران،۲۰۱۶).

الزامات محتوایی شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال، اصولی هستند که می‌بایست در بطن محتوایی استراتژی تحول دیجیتال در نظر گرفته شود. تمرکز بر تحول کسب‌وکار، تاثیرگذاری بر تمامی لایه‌های سازمان و رویکرد سازمان گستر و چتری سه الزام محتوایی شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال هستند. استراتژی تحول دیجیتال متمرکز بر تحول کسب‌وکار است. این گزاره بدین معناست که استراتژی تحول دیجیتال در نهایت می‌بایست منجر به تغییرات شاخص‌های کلیدی عملکرد در سطح کسب‌وکار شود و هدف غایی آن تحول کسب و کار سازمان می‌باشد (چانیاس و هس، ۲۰۱۶؛ هس و همکاران، ۲۰۱۶؛ چانیاس و همکاران، ۲۰۱۹). رویکرد سازمان‌گستر و چتری دلالت بر این موضوع دارد که استراتژی تحول دیجیتال مختص یک بخش خاص از سازمان نبوده و به صورت فراگیر تمامی بخش‌های آن را با توجه به شرایط و بلوغ تحت تاثیر قرار می‌دهد (هس و همکاران، ۲۰۱۶، اسماعیل و همکاران، ۲۰۱۷، چانیاس و همکاران، ۲۰۱۹؛ یوسل و همکاران، ۲۰۱۸؛ آلبوخیتان و همکاران، ۲۰۲۰). تاثیرگذاری بر تمامی لایه‌ها نیز به این مورد تاکید می‌کند که نقطه تاثیر استراتژی تحول دیجیتال محدود به یک لایه خاص سازمان نیست و تمامی لایه‌های آن را از بالاترین سطح تا سطوح پایین و عملیاتی تحت تاثیر قرار می‌دهد (یوسل و همکاران، ۲۰۱۸). بدین ترتیب می‌توان الزامات شکل‌دهی استراتژی تحول دیجیتال سازمان را به صورت شکل زیر ارائه نمود.

شکل دهی استراتژی تحول دیجیتال

این مطلب مستخرج از مقاله‌ای با عنوان «مفهوم‌سازی استراتژی تحول دیجیتال و شناسایی الزامات و قابلیت‌های پشتیبان شکل‌دهی آن با رویکرد فراترکیب» نوشته دکتر فراز نبیی، دکتر مهدی شامی زنجانی و دکتر نیما مختارزاده است که توسط مجله سیاست‌نامه علم و فناوری به زودی منتشر خواهد شد.