وقتی صحبت از بلاکچین یا توکنایز میشود بسیاری از افراد تمایل دارند در مورد رمزارز، ماینینگ و ارزهای مجازی لیبرا و تلگرام فکر کنند که تیترهای پر سر و صدای سال ۲۰۱۹ را به خود اختصاص داده بود. اما این تنها بخش کوچکی از ماجرای توکنایز است. با تحقیقات و نظرسنجیهایی که توسط موسساتی مانند مجمع جهانی اقتصاد صورت گرفته است، مککنزی پیشبینی میکند که تا سال ۲۰۲۵ و ۲۰۲۷، حداقل ۱۰% از تولید ناخالص داخلی جهانی با کمک فناوری بلاکچین ذخیره و معامله میشوند و این موضوع فراتر از توکنهای پرداخت مطرح میشود.
توکنایز بیشتر به عنوان روشی برای صدور و مبادله توکنها تلقی میشد، که به نوعی ایده عمومی ارزهای غیرمتمرکز را کپی میکند اما به زودی جهان شاهد توکنهایی برای پرداختهای خرد[۱]، استفاده از شبکههای اجتماعی، ذخیرهسازی دادهها، صندوقهای سرمایهگذاری و بسیاری موارد دیگر، خواهد بود. پیام واضحی که توکنایز سعی در انتقال آن دارد عبارت است از: «دموکراتیک ساختن سرمایهگذاری، شفافیت عملیات و قراردادهای هوشمند بین مردم و ماشینآلات». توکنها جهت پیادهسازی به دو مورد نیاز اساسی دارند:
۱- حق مالکیت یک دارایی که به صورت دیجیتالی در بلاکچین یا یک دفتر کل توزیع شده ذخیره میشود. این حق را میتوان از طریق پروتکل بلاکچین یا دفترکل انتقال داد.
۲- توکنها را با فیات یا رمزارز با استفاده از قرارداد هوشمند مبادله کرد و بدین ترتیب قیمت داراییهای منتقل شده تعیین میشود.
از آنجا که توکنایز در بستر بلاکچین انجام میشود، لازم است مروری بر مفاهیم دفتر کل توزیع شده و قرارداد هوشمند داشته باشیم. اصطلاح دفترکل توزیع شده به زیرساختهای فناوری و پروتکلهایی اطلاق میشود که دسترسی، اعتبارسنجی و ثبت همزمان توسط چندین ذینفع را بطور غیرقابل تغییر در یک شبکه توزیعشده و غیرمتمرکز امکانپذیر میکند. این عبارت را میتوان به سه مفهوم اصلی تقسیم کرد:
از آنجا که این فناوری هنوز در مراحل ابتدایی خود است، هیچ نوع استاندارد دفتر کل توزیعشدهای وجود ندارد. پلتفرم دفاتر کل توزیع شده انواع زیادی دارد، اما همه آنها چهار ویژگی مشترک دارند:
اصطلاحات بلاکچین و دفترکل توزیعشده معمولا اشتباه به جای یکدیگر استفاده میشوند. زمانیکه بلاکچین در اواخر سال ۲۰۰۸ برای اولین بار در وایت پیپری که توسط شخص یا گروه گمنامی که خود را ساتوشی ناکاموتو[۲] نامیدند با عنوان «نسخهای کاملا همتا به همتا از پول الکترونیکی که امکان ارسال مستقیم پرداختهای آنلاین از نقطهای به نقطه دیگر بدون عبور از نهاد مالی را فراهم میکند» منتشر شد، تنها موضوعی عجیب و دور از ذهن به نظر میرسید که به منظور متقاعد کردن متخصصان رمزنگاری تدوین شده است اما امروز کمتر کسی است که نام بلاکچین را نشنیده باشد.
بلاکچین با داشتن زنجیرهای از بلوکهای متصل بههم نوعی سیستم ثبت اطلاعات به حساب میآید که توانسته مفهوم دفترکل توزیعشده را محقق کند. بیتکوین اولین پلتفرم موفقیتآمیز دفترکل توزیعشده بود که به خاطر بالاترین ارزش در بازار رمزارزها به عنوان نماینده کلیه آنها به حساب میآیدکه توانست توجه زیادی را به فناوری بلاکچین جلب کند. بیتکوین به عنوان اولین نمونه موفق ثابت کرد تئوری بلاکچین از نظر مفهومی و همچنین از نظر فناورانه به اندازه کافی قوی است.
آنچه بیتکوین را فناوری نوآورانه ساخت این واقعیت بود که فناوریهای مورد استفاده در دفترکل توزیعشده را ترکیب کرد و یک شبکه اجماع توزیع شده بدون مجوز مرکزی و قابل اعتماد ساخت. از این مدل به عنوان یک لایه عمومی یا بدوناجازه استفاده میشود. در حال حاضر به طور کلی دو نوع بلاکچین قابل راه اندازی است:
دلایل متداول زیادی وجود دارد که چرا توسعهدهندگان بلاکچین ممکن است بهدنبال توکنایز دارایی باشند. برخی از کاربردهای اصلی استفاده از بلاکچین در توکنایز عبارت است از:
قراردادها توافقاتی هستند که شامل انتقال داراییهای معین یا ارزش خاص از طرف یک مالک به مالکی دیگر بر مبنای شرایط بین افراد است. قرارداد هوشمند یک کد برنامه نویسی به نام کد اسنیپت است که روی بلاکچین پیادهسازی میشود تا در صورت اتفاق افتادن دادن یک سری شرایط، دستورات خاصی را که برنامه نویس به آن داده است، اجرا کند. منطق قرارداد هوشمند «اگر-آنگاه» است. اجرای قرارداد هوشمند نیازمند مداخله انسانی نیست، غیر متمرکز بوده و نیاز به طرف سوم قابل اعتماد بین دو طرف معامله نیست.
قراردادهای معمولی توافقی میان دو طرف است که برای اجرای آن نیاز به واسطههایی داریم که مجبوریم به آنها اعتماد کنیم. برای مثال زمانیکه میخواهیم خانهای اجاره کنیم قرارداد را در بنگاه املاک نوشته و ثبت میکنیم، کدهای کامپیوتری هم نوعی قرارداد هستند. به عنوان مثال وقتی از اینترنت یک فایل خریداری میکنید، در پشت صحنه کدهایی وجود دارند که برای آنها تعریف شده است: اگر کاربر پول را پرداخت کرد و مبلغش کافی بود، لینک دانلود فایل را به او نمایش بده، در غیر اینصورت پیغام خطا نشان بده.
موضوعی که قرارداد هوشمند را نسبت به قرارداد عادی متفاوت کرده، استفاده از فناوری بلاکچین است که افراد را از اعتماد کردن به واسطهها بینیاز میکند. به عبارتی دیگر، قرارداد هوشمند کدی است که روی بلاکچین فعال میشود تا بدون نیاز به واسطهها، شرایط یک توافقنامه بین دو طرف را بررسی و اجرا کند.
زمانی که یک قرارداد هوشمند بر روی یک بلاکچین اجرا شود، دیگر قابل توقف نیست و هیچکس نمیتواند جلوی اجرای آن را بگیرد. با قراردادهای هوشمند میتوان برنامهها و پروژههایی را ساخت که بدون هیچگونه واسطه و از کارافتادگی تا ابد به کار خود ادامه دهند. این قراردادها با ویژگیهای منحصر به فرد خود و حذف واسطه مورد اعتماد میان طرفین قرارداد، نقش مهمی در توکنایز ایفا میکنند.
توکنهای پرداخت صادر شده، به عنوان وسیله مبادله، واحد حساب یا وسیله ذخیره ارزش عمل میکنند. نحوه فروش این دسته از توکنها، عرضهاولیه سکه[۵] است که برای ایجاد یک ابزار پرداخت از طریق رمزنگاری راهاندازی شده است. هدف اصلی در توکن پرداخت این است که اطمینان حاصل شود پرداخت کالا یا خدمات از طریق یک پلتفرم دفترکل توزیعشده و به همان روش پول فیات امکانپذیر است با این حال، اکثر قانونگذاران به روشنی اظهار داشتهاند که توکنهای پرداخت با پول فیات قابل مقایسه نیستند، زیرا توسط یک بانک مرکزی صادر و پشتیبانی نمیشوند. بعلاوه، ارزش آنها توسط کاربران و طبق الگوهای عرضه و تقاضا تعیین میشود.
چنانچه توکنهای صادر شده ابعاد سرمایهگذاری داشته باشند، توکن بهادار نامیده میشوند. این توکنها نسبت به پول نقد بیشتر به ابزارهای مالی شباهت دارند. در این گروه از توکنها، به جای عرضه اولیه سکه، عرضه توکن بهادار[۷] مطرح است. توکنهای بهادار باید به عنوان داراییهایی تامینکننده حقوق مانند مالکیت، پرداخت مبلغ مشخصی از پول (سود سهام) یا حق سهم در سودهای بعدی یا جریانهای نقدی باشند و میتوانند به عنوان اوراق بهادار قابل انتقال یا ابزارهای مالی تحت دستورالعمل اسناد مالی در بازارهای بین المللی واجد شرایط باشند. درست همانطور که رسید سپردهگذاری گواهینامهای است که دارای اوراق بهادار است، توکنهای بهادار بازنمایی دیجیتال اوراق بهادار موجود مانند سهام، ابزار بدهی، صندوق و غیره میباشند.
عرضه اولیههای سکه میتوانند برای فروش توکنهایی استفاده شوند که به غیر از امکان پرداخت کالاهای خارجی یا خدمات، مزیتی کاربردی برای سرمایهگذاران فراهم کنند. به ازای دسترسی به یک محصول و یا ارائه خدمت خاص مانند ذخیره داده که مستقیما توسط صادرکننده توکن ارائه میشود، برخی از توکنهای کاربردی قابل بازخرید هستند. همچنین میتوان از آن جهت صدور مجوز دسترسی، استفاده یا مشارکت در یک رویداد، خدمت یا محصول برای کاربران استفاده کرد.
برخی از توکنها ممکن است در چند دسته قرار بگیرند (مثلا نمادهای سرمایهگذاری و پرداخت). اینها همان چیزی هستند که از آنها به عنوان «توکنهای ترکیبی[۹]» یاد میکنیم. برای توکنهای پرداخت از عبارت عرضه اولیه سکه و برای توکنهای بهادار از عرضه توکن بهادار استفاده میشود.
[۱] Micropayment
[۲] Satoshi Nakamoto
[۳] Immutability
[۴] Payment/ Exchange Token
[۵] Initial Coin Offering(ICO)
[۶] Security Token
[۷] Security Token Offering(STO)
[۸] Utility Token
[۹] Hybrid Token
بلاکچین؛ روند توسعه، زنجیره ارزش و کاربردها