در مطلب قبل به طور مختصر تحول دیجیتال در آموزش را بررسی کردیم. در این مطلب به کاربردهای فناوریها در این بخش میپردازیم.
بر طبق آمار، تا سال ۲۰۲۵، دو میلیارد نفر از سراسر جهان، جوانترین نسل را تشکیل میدهند. به کودکان متولد شده بین سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۵، نسل آلفا گفته میشود. این نسل به عنوان نخستین نسلی شناخته میشود که برای تمام عمر خود از ارتباطات و رسانههای دیجیتال استفاده خواهند کرد. نسل آلفا از زمانیکه چشم به جهان گشودهاند در اطراف خود بهطور گستردهای با فناوریهای پیشرفتهای همچون اینترنت، شبکههای اجتماعی، گوشیهای هوشمند و دستیاران صوتی روبرو بودهاند.
به همین دلیل برخی به این نسل، نام شهروندان دیجیتال دادهاند. کودکان نسل آلفا از فناوریهای نوظهور در مدرسه نیز بهره میبرند. فناوریهایی همانند واقعیت افزوده، واقعیت مجازی، واقعیت ترکیبی، رباتیک و هوش مصنوعی در حال تغییر آموزش کودکان در مدارس است. بر اساس گزارشی در سال ۲۰۱۸، ارزش بازار واقعیت افزوده تا سال ۲۰۲۳ به ۶۱,۳۹ میلیار دلار میرسد. هیچ شکی نیست که واقعیت افزوده آیندهی آموزش و پرورش و یادگیری را تغییر خواهد داد. موسسههای آموزشی که با جدیدترین فناوریها در کلاسهای درس پیش میروند تلاش میکنند تجربهی متفاوتی را در فرآیند یادگیری برای دانشآموزان فراهم کنند.
مدارس، معلمها و موسسههای آموزشی باید با نسل جدید به روز شوند تا بتوانند آموزش و پرورش آنها را به درستی انجام دهند. کودکان امروز، لمسکردن صفحهی لمسی گوشیهای هوشمند و تبلتها را تجربه کردهاند. بنابراین مدرسهها با کمک گوشیهای هوشمند و دنیای مجازی میتوانند فرآیند یادگیری کودکان را به محیط جدیدی وارد کنند. چنین آموزشی به تحول در همهی سطوح آموزش و پرورش نیاز دارد. یکی از نیازهای اساسی نسل جدید کودکان در آینده، تفکر انتقادی و مهارتهای حل مسئله است. کودکان باید بتوانند مسائل را از زوایای مختلف مشاهده کنند و بهترین تصمیم را برای حل آن بیابند. این کودکان نسلی هستند که با رباتها و هوش مصنوعی و رایانههای کوانتومیهمزیستی دارند.
سیستم آموزش و پرورش از لحاظ تاریخی برای پذیرفتن تکنولوژیهای جدید روند آهستهای داشته است. اگرچه فضای تکنولوژی آموزشی بسیار بزرگ است ولی پیدا کردن کشش پرداخت هزینهها به خصوص در مدارس دولتی سخت است. با این حال، گاهی اوقات ظهور یک تکنولوژی باعث جلب توجه همگان میشود و واقعیت مجازی از این دست تکنولوژیهاست. واقعیت مجازی به سرعت در حال تبدیل شدن به یک بخش حیاتی در نحوه آموزش و یادگیری ما خواهد شد. فهرست زیادی از برنامههای خاص واقعیت مجازی در فضای آموزشی وجود دارد و پتانسیل استفاده از تکنولوژیهای واقعیت افزوده و واقعیت آمیخته زیاد است. این تکنولوژی توجه رهبران تفکر سیستم آموزش و پرورش را به خود جلب کرده است و خلاقیت و انرژی زیادی به استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی در کلاسهای درس اختصاص داده شده است. البته کلاس درس تنها محل یادگیری مردم نیست.
این روزها دوربینهای ۳۶۰ درجه کاملا در دسترس و مقرون به صرفه هستند و آموزشهای یوتیوب از طریق آنها صورت میگیرد. از آموزشهای آرایشی و زیبایی تا راهنمای آموزش به سگ میتواند در قالب ۳۶۰ درجه در سایت پیدا شود. در حال حاضر هزاران ویدیوی آموزشی واقعیت مجازی در اینترنت وجود دارد و هر روز بر تعداد آن افزوده میشود.
به لطف فناوریهای واقعیت افزوده و واقعیت مجازی و واقعیت ترکیبی، دانشآموزان در کلاسهای درس ریاضی، شیمی و زیستشناسی به آموزش موثرتر، سریعتر و جذابتر دسترسی خواهند داشت. شرکت ایندستری با کمک واقعیت افزوده، دایناسورها را به کلاس درس میآورد. این شرکت پیش از این دایناسورها را به پارک ژوراسیک فلوریدای آمریکا آورد. مشارکت کودکان در فرآیند یادگیری یکی از موثرترین راههای یادگیری به شمار میرود. فناوری واقعیت افزوده، لایههایی از اطلاعات دیجیتال از جمله ویدیو، صدا و گرافیک را به دنیای واقعی وارد میکند. واقعیت افزوده در فرآیند آموزش، راههای نوینی در یادگیری و آموزش ارائه میدهد. واقعیت افزوده، فاصلهی میان دنیای واقعی و دنیای مجازی را حذف میکند. با کمک ابزارهای واقعیت مجازی/افزوده مردم در تمام سنین میتوانند یاد بگیرند.
واقعیت افزوده و مجازی، آموزش همه جانبه را برای همه در دسترس، ارزانتر، شخصیتر و جذابتر میکند. بدست آوردن فناوریهای همه جانبه در محیط یادگیری الهام بخش فرصتهای جدیدی برای سرمایه گذاری رو به رشد با میزان پذیرش بالا بوده که از طریق همکاری با سازندگان شگفت انگیز نسخهی جدید تکنولوژی واقعیت افزوده و مجازی، بهترین شیوهها از تخصص در بازیها، سرگرمیها و زمینههای فناوری برای شما به اشتراک گذاشته میشود که در زمینه تولید محتوا برای واقعیت مجازی تقویت شده است.
در سال گذشته دکتر جویی لی یک بررسی کوتاه درباره پتانسیل آموزشی واقعیت مجازی منتشر کرد. در این مقاله، بحث میشود که چگونه واقعیت مجازی میتواند نقش منحصر به فردی در حل برخی از چالشهای آموزشی داشته باشد. در مورد هزینههای واقعیت مجازی و نحوه استفاده از آنها برای حمایت از زبان آموزان مختلف نکات اصلی مورد نظر عبارتند از:
بر اساس نظر کارشناسان واقعیت مجازی در سه بخش خاص از حوزههای مهارتی/آموزش و پرورشی، به سرعت خود را نشان خواهد داد:
در حقیقت، واقعیت مجازی واقعیتی فراتر از ویدئو است و یک تجربه یادگیری غیرفعال را به یک فعالیت فعال تبدیل میکند. پتانسیل واقعیت مجازی برای وارد شدن و افزایش یا تضعیف بازار اساتید و توسعه آموزش شخصی بسیار زیاد است.
واقعیت مجازی به کاربر حس غوطهوری میدهد و همین ویژگی باعث میشود که پتانسیل زیادی برای استفاده در فناوری آموزش الکترونیکی داشته باشد. هدف از استفاده واقعیت مجازی در آموزش الکترونیکی این است که با غرق کردن دانشآموزان در تجربه یادگیری، آنها را به طور کامل با مواد آموزشی درگیر کند.
جلب توجه
واقعیت مجازی توجه را جلب میکند و آن را نگه میدارد. شبیه سازیهای واقعیت مجازی مفهوم کامل حضور را ایجاد میکند، بنابراین شما در داخل جهان شبیه سازی شده وارد میشوید، نه این که صرفاً آن را مشاهده کنید. مغز شما معتقد است که آن دنیا در واقع وجود دارد. یادگیری مستلزم توجه و واقعیت مجازی است، همانطور که در شبیه سازهای پرواز دیده میشود. “توجه پایدار، توجه شدید است که منجر به حفظ بیشتر میشود.”
یادگیری با انجام دادن نه با کلیک کردن
شواهد فراوانی وجود دارد که نشان میدهند شبیهسازیهای همه جانبه خوب کار میکنند. توسعه شبیه ساز پرواز بسیار گران است، اما چرا توسعه دهندههای آن همچنان به کار خود ادامه میدهند؟ زیرا نتایج کار آنها از اشتباهات فاجعه باری جلوگیری میکنند (و در موارد شغلی بسیار خطرناک مانند آموزش پرواز است که شبیه سازها واقعا ارزش هزینه کردن را دارند). در شبیهسازها مردم نحوه انجام دادن کارها را یاد میگیرند. این بسیار متفاوت و قدرتمندتر از تحویل دانش است.
شکستن قوانین
در واقعیت مجازی میتوانید شبیه سازی کنید و کارهایی را انجام دهید که در زندگی واقعی نمیتوانید. به عنوان مثال، شما میتوانید جنس را تغییر دهید و نمادی از جنس مخالف داشته باشید.
فریب مغز
وقتی در واقعیت مجازی قرار میگیرید، مغز شما معتقد است که شما در آن محیط حضور دارید و مشارکت شما در شبیهسازی میتواند خلق و خوی شما را تغییر دهد زیرا شما درگیر احساسات هستید و این میتواند بازی را به یک مکان شگفت انگیز تبدیل کند. اما حتی در محل کار، شما میتوانید از نحوه یک سخنرانی یا ایستادن در مقابل یک اتاق از مردمیکه به شما نگاه میکنند و سوالاتی را میپرسند، یاد بگیرید.
با دوستان خود بازی کنید
واقعیت مجازی نباید یک تجربه انفرادی باشد. با واقعیت مجازی و اینترنت شما میتوانید با دیگران ارتباط برقرار کنید به طوری که آموزش مهارتهای نرم افزاری امکان پذیر باشد. بنابراین، چند نفر میتوانند در یک دنیای مجازی شرکت کنند و در آن تعامل داشته باشند، حتی اگر هزاران مایل دور از هم قرار گرفته باشند. این تغییرات مرزهای همکاری و حل مسئله، فعالیتهای یادگیری گروهی، بازی نقش ها و … را جابه جا خواهد کرد.
دسترسی و لمس
واقعیت مجازی فقط در مورد هدستها نیست، دستگاههایی هستند که به شما امکان برقراری ارتباط با اشیاء را میدهند. این یک گام بزرگ در جهت یادگیری الکترونیک در دنیای مجازی و با استفاده از انجام دادن است. اگر شما نیاز به یادگیری نحوه کار کردن با تجهیزات گران قیمت دارید، واقعیت مجازی یک راه حل و موفقیت بزرگ برای شماست. حتی بهترین شبیه سازیها هم در این زمینه حق مطلب را ادا نمیکنند، زیرا شما با استفاده از ماوس خود، پمپ روغن شبیه سازی شده یا پمپ گاز را کار میکنید که واقعی نیست. در واقعیت مجازی حداقل مغز شما فکر میکند که واقعی است.
ارزیابی واقعی
استفاده از واقعیت مجازی در آموزش پرواز این امکان را فراهم میکند که به طور مثال شما میتوانید به طور موثر از شبیه ساز پرواز استفاده کنید و مهارت عملی خود را ارزیابی کنید.
افزایش درک مطلب، یادگیری ساختار فضایی، حفظ اطلاعات در حافظهی بلندمدت، بهبود عملکرد فعالیتهای فیزیکی، بهبود کارهای مشارکتی و همکاری، افزایش انگیزه دانشآموزان از دیگر مزایای این فناوریهاست.
پژوهشگران همچنین برخی از معایب واقعیت افزوده را گزارش کردهاند:
تونل توجه، بدین معنی که دانشآموزان هنگام استفاده از واقعیت افزوده نیاز به توجه بیشتر داشتهاند و گاه برخی نکات مهم را از دست دادهاند. مشکلات کاربردپذیری، برخی از کاربران کار کردن با ابزار واقعیت افزوده را دشوار دانستهاند. مشارکت غیر مؤثر در کلاس درس، به محوریت بیشتر معلم در کلاسهای مبتنی بر واقعیت افزوده و مشارکت کمتر دانشآموزان با یکدیگر اشاره شده است. تفاوتهای فردی دانشآموزان، آن دسته از دانشآموزانی که توانایی یادگیری بالاتری دارند کمتر از مزایای واقعیت افزوده در یادگیری بهره بردهاند. همینطور افرادی که مهارت خواندن پایینتری دارند از بخشهای متنی موجود در واقعیت افزوده سودی نبردهاند. در طراحی و استفاده از واقعیت افزوده در آموزش باید نکات بالا در نظر گرفته شود.
معمولاً تجربه کردن موضوعات و دیدن نکات مختلف تاثیر بیشتری نسبت به مطالعه دارد در نتیجه واقعیت مجازی، عملکرد دانش آموزان، دانشجویان و هر گروهی از فراگیران را تا حد زیادی بهبود میبخشد و ۷۹ درصد اساتید موافقند که به کمک واقعیت مجازی تجربیات زیادی کسب میشود. به علاوه اینکه ۷۷ درصد معتقدند که فراگیران میتوانند مکانهایی که قادر به دیدن آن نیستند را، اینگونه ببینند؛ همچنین انگیزهی دانشآموزان در یادگیری افزایش پیدا میکند و باعث کسب موفقیتهای علمیمیشود. ۵۸ درصد از مربیان بر این باورند که استفاده از تکنولوژی به درک بهتر مفاهیم کمک میکند. بر این اساس واقعیت مجازی در دروسی چون جغرافیا، تاریخ و علوم بسیار مناسب است. در نتیجه با توجه به جدید بودن این تکنولوژی و علاقهی معلمان و مربیان به این شیوهی آموزش، تا ۵ سال آینده در تمامیمدارس آلمان واقعیت مجازی اعمال خواهد شد.
هوش مصنوعی در بسیاری از علوم و صنایع کاربرد دارد و این فناوری به علت امکان درک کردن، استدلال و همچنین یادگیری، به یکی از هیجانانگیزترین مباحث دنیای علم و تکنولوژی تبدیل شده است. هوش مصنوعی در چند سال اخیر شاهد پیشرفتهای خارقالعادهای بوده است و همین موضوع باعث شده که استفاده از این فناوری در صنعت آموزش بیش از پیش مورد توجه دستاندرکاران قرار گیرد. هر چند هوش مصنوعی دارای جنبههای مختلفی است که میتواند شیوه یادگیری را تغییر دهد ولی این تنها یادگیرندهها نیستند که قادرند از مزایای هوش مصنوعی بهرهمند شوند بلکه اساتید نیز از این علم مدرن استفادههای فراوانی میبرند. پیشبینیهای اخیر اسکول نیوز نشان میدهد که تا سال ۲۰۲۱ کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه آموزش، با ۴۷.۵ درصد رشد همراه خواهد بود.
متخصصان هوش مصنوعی اعلام کردهاند که این فناوری میتواند در چند زمینه مهم به اساتید و دانشجویان کمک کند که در ادامه به هفت مورد آنها اشاره میشود:
ساده سازی وظایف اداری با کاربرد هوش مصنوعی در آموزش
هوش مصنوعی میتواند با خودکار کردن کارها، وظایف اداری را برای معلمان و موسسات آموزشی آسان کند. مدرسان زمان زیادی را صرف تصحیح اوراق امتحانی، ارزیابی تکالیف و ارائه پاسخهای صحیح به فراگیران خود میکنند. اما میتوان از تکنولوژی برای خودکارسازی کارهایی مثل تصحیح و نمرهدهی استفاده کرد که در آن چندین آزمون هم زمان و بدون دردسر تصحیح شوند. این به این معنی است که اساتید به جای صرف زمان زیاد برای نمره دهی، وقت بیشتری برای فراگیران خود خواهند داشت. البته ما بیشتر از این از هوش مصنوعی انتظار داریم. در واقع، ارائه دهندگان نرمافزار، روشهای بهتری برای نمرهدهی به پاسخهای کتبی و مقالات نرم افزاری دارند.
یکی از مهمترین چالشهای اساتید تصحیح اوراق امتحانی است. بسیاری معتقدند با توجه به تشریحی و تحلیلی بودن اکثر امتحانات، صرفاً اساتید قادرند برگهها را تصحیح کنند اما امروزه میتوان به سامانههای هوش مصنوعی نیز این موضوع را آموزش داد تا بتوانند به پاسخهای ناقص، تا حدودی درست و تحلیلهای متنوع، نیز به خوبی نمره بدهند.
اداره دیگری که از هوش مصنوعی به میزان زیادی بهره میبرد، کادر مدیریت پذیرش مدرسه است. هوش مصنوعی انجام خودکار کارهای طبقه بندی و پردازش کارهای کاغذی را ممکن میکند.
همچنین بسیاری از دروس هستند که یک روند مشخص و چارچوبداری را طی میکنند و برای تدریس آنها نیاز به مسائل روانی و غیرفنی وجود ندارد. در این دروس سامانههای هوش مصنوعی میتوانند به خوبی از پس تدریس بربیایند. به این ترتیب میتوان از اساتید بیشتر برای آموزش مسائلی نظیر برنامهریزی، مدیریت و رهبری پروژه، خلاقیت و کار گروهی استفاده کرد. هوش مصنوعی در دورههای آنلاین نقشی حیاتی دارد و دانشجویان میتوانند پاسخ سوالات خود را به جای استاد از یک سامانه هوش مصنوعی دریافت کنند. در واقع این سامانه به عنوان کمک استاد، مشکلات دانشجویان را حل میکند و به این ترتیب نیاز به حضور استاد در جلسه برای مدت طولانی وجود نخواهد داشت. این موضوع علاوه بر کاهش هزینه میتواند در کیفیت و دقت آموزش موثر باشد.
کارآیی بالا
هوش مصنوعی فرآیندهای فناوری اطلاعات را بهبود میبخشد و کاراییهای جدیدی ایجاد میکند. مدارس بزرگ میتوانند با کمک آن روشهای مناسبی را برای جلوگیری از گم شدن دانش آموزان در جمعیت در راهروها را به کار گیرند. هوش مصنوعی همچنین میتواند در مدل سازی دادههای پیچیده مورد استفاده قرار گیرد تا به بخش عملیات امکان ساخت پیش بینیهای مبتنی بر داده ها را فراهم آورد. این به نوبه خود، اجازه برنامه ریزی مناسب برای آینده، به عنوان مثال تعیین صندلی ها در کارهای مدرسه و یا سفارش غذا از کافه تریاهای محلی را میدهد. همچنین، مدارس میتوانند از مشکلات ناشی از برقراری نظم افراطی اجتناب کنند و در هزینه ها صرفه جویی کنند. با این کارآییهای جدید، هوش مصنوعی میتواند در حوزه آموزش و پرورش نقش داشته باشد.
حقیقت این است که فناوریهای نوین با هزینههای اولیهای برای نصب و آموزش همراه هستند. اما در نهایت، این هزینهها در مقابل نتایجی که آن ها به ارمغان میآورند ناچیز هستند. لازم به ذکر است فناوری در طول زمان ارزانتر میشود.
تسریع روند کارهای اداری
سرعت بخشیدن به کارهای اداری مربوط به آموزش، باعث میشود کادر آموزشی، زمان و تمرکز خود را به مسائل مهمتر که همانا جوهرهی آموزش است، معطوف سازد و این خود مزیت بزرگی به شمار میرود.
امکان ارائه آموزش تطبیقپذیر
یکی از مهمترین مزیتهای استفاده از هوش مصنوعی در فرایند آموزش، امکان ارائه آموزش تطبیقپذیر است. آموزش تطبیقپذیر یعنی این که هر دانشجو بر اساس مدل یادگیری و دیگر شرایط و تواناییهایش – از قبیل دانش قبلی، توانایی درک مطلب، ضریب هوشی و غیره – میتواند مفاد آموزشی مورد نیازش را تحویل بگیرد. در حال حاضر چنین امکانی در کلاسهای عمومیوجود ندارد ولی در آموزش الکترونیکی و هوشمندانه، میتوان چنین کاری را انجام داد. این سیستمها حتی میتوانند دانشجویان و اساتید را در انتخاب منابع لازم برای دوره آموزشی یاری کنند.
محتوای هوشمند
هوش مصنوعی و آموزش و پرورش در کنار هم پیش میروند و تمام دانش آموزان با تکنیکهای جدید خواهند توانست به نهایت موفقیت علمیو تحصیلی خود برسند. محتوای هوشمند یکی از موضوعهای داغ امروز است. این تکنولوژی در حال حاضر به محیط کلاس رسیده است. محتوای هوشمند همچنین شامل محتوای مجازی مانند ویدئو کنفرانس و سخنرانیهای ویدئویی است. سیستمهای هوش مصنوعی از برنامههای سنتی برای ایجاد کتابهای درسی برای موضوعات مختلف استفاده میکنند. در نتیجه، کتابهای درسی دیجیتالی میشوند و برای آموزش دانشآموزان مختلف با هر سطحی و نمرهای و در تمام سنین تحصیلی ایجاد میشوند.
شخصیسازی
در شرایط پیشرفتهتر، ابزار هوش مصنوعی میتواند بازخورد دقیقی از تک تک فراگیران بگیرد. به این معنا که پس از ارائه و اتمام درس در کلاس، هوش مصنوعی میتواند به وسیله الگوریتمهای پیچیده خود، رفتار و حالات چهره دانشجو را در نظر بگیرد و دریابد که آیا وی مطالب را به طور کامل یاد گرفته است یا خیر. اگر دانشجو تمام یا برخی مطالب را فرا نگرفته باشد، سیستم هشدار به معلم، موضوع را به اطلاع او میرساند تا وی مطالب را به شیوه و زبانی دیگر تکرار نماید تا اشکالات فرد برطرف گردد. در واقع تکنولوژیهای «یادگیری ماشین» که در هوش مصنوعی تعبیه شده، به گونهای عمل میکند که میتواند به طور مستقیم با فرد فرد دانشجویان ارتباط برقرار کند و نکته جالب اینجاست که در این فرایند به مداخله انسانی نیاز نیست. چنین قابلیت ارزشمندی را میتوان برای آموزش دادن موضوعات مختلفی همچون ریاضیات، زبانهای خارجی، فیزیک، حقوق و پزشکی به کار برد.
برنامههای درسی سنتی با توجه به میانگین جمعیت خدمت رسانی میکنند. برنامه درسی به گونهای طراحی میشود که تا جای ممکن برای ۸۰ درصد از متوسط فراگیران مناسب باشد. با این حال، فراگیرانی که در ۱۰ درصد بالا قرار دارند، به سختی میتوانند از همه پتانسیل خود استفاده کنند و به نهایت هدف خود برسند. اما وقتی هوش مصنوعی معرفی شود، لزوما جایگزین معلم ها نمیشود، اما آنها میتوانند با ارائه توصیههای شخصی به هر فراگیر، بسیار بهتر عمل کنند. هوش مصنوعی تکالیف کلاسی و همچنین امتحانات نهایی را برای هر فراگیر سفارشی سازی میکند تا مطمئن شویم که فراگیران بهترین کمک ممکن را دریافت میکنند.
تحقیقات نشان میدهد که بازخورد فوری یکی از کلیدهای آموزش موفق است. از طریق برنامههای آموزش مبتنی بر هوش مصنوعی، فراگیران پاسخهایی هدفمند و سفارشی از معلمان خود دریافت میکنند. معلمان میتوانند مباحث درسی را در راهنماهای مطالعه ای هوشمند و فلش کارت ها بگنجانند. آنها همچنین میتوانند با توجه به چالشهایی که در هنگام مطالعه مواد درسی با آنها روبرو هستند، به فراگیران آموزش دهند. بر خلاف گذشته، دسترسی فراگیران به اساتید گستردهتر میشود.
یادگیری جهانی
آموزش و پرورش هیچ محدودیتی ندارد و هوش مصنوعی میتواند به از بین بردن مرزها کمک کند. فناوری، با تسهیل یادگیری هر درس از هر نقطه در سراسر جهان و در هر زمان، تحولات شدیدی را با خود به ارمغان میآورد. کاربرد هوش مصنوعی در آموزش، دانشجویان را با مهارتهای اساسی فناوری اطلاعات تجهیز میکند. با اختراعات و ابتکارات بیشتر، دورههای گسترده ای از دورههای آموزش آنلاین در دسترس خواهد بود و با کمک هوش مصنوعی، فراگیران از هر کجا که باشند، خواهند توانست به یادگیری بپردازند.
با توجه به کاربردهای فراوان هوش مصنوعی در صنعت آموزش و پرورش، حضور در دنیای آکادمیک راحتتر و شخصیتر میشود. کاربرد هوش مصنوعی در آموزش، نحوه یادگیری را تغییر داده است، زیرا از طریق آن، مواد آموزشی برای همه از طریق دستگاههای هوشمند و رایانه ها قابل دسترس میباشند. امروزه فراگیران برای تحصیل نیازی به حضور فیزیکی در کلاس ها ندارند، تا زمانی که کامپیوتر و اتصال به اینترنت داشته باشند. هوش مصنوعی خودکارسازی وظایف اداری را ممکن میکند، زمان لازم برای انجام وظایف دشوار برای موسسات را به حداقل میرساند، به طوری که مربیان میتوانند زمان بیشتری را برای فراگیران صرف کنند.
رباتها
پژوهشگران در سراسر دنیا به دنبال تربیت رباتهای هوشمندی هستند که میتوانند در آموزش نیز دسترسی داشته باشند. رباتهای مجهز به هوش مصنوعی قادرند مهارتهای پایه را به یادگیرندهها آموزش بدهند تا اساتید بر موضوعات پیچیده و مهمتر متمرکز شوند و خود را از پرداختن به مسائل کم اهمیتتر آسوده سازند. استفاده از رباتهای هوشمند در آموزش ایده خوبی است زیرا اولاً یک ربات دچار خستگی و بیخوابی نمیشود و ثانیاً هزینه نگهداری ربات به مراتب کمتر از هزینههای آموزش یک معلم است.
استفاده از رایانش ابری در آموزش یکی از کاربردهای مختلف رایانش ابری است که از بسیاری جهات میتواند بسیار مؤثر باشد. دانشآموزان و معلمان میتوانند متناسب با نیازهای خود به زیرساخت فناوری اطلاعات و برنامههای کاربردی مختلف دسترسی داشته باشند، استفاده از رایانش ابری هزینۀ نگهداری زیرساخت فناوری را کاهش میدهد. به عنوان مثال مواردی همچون، مجوزهای تمدید برنامههای کاربردی مورد استفادۀ دانشآموزان، مدیریت برنامههای کاربردی، نصب و راهاندازی و سرور، امکان به اشتراک گذاشتن منابع فناوری اطلاعات با مدارس دیگر وجود دارد. به همین دلیل هزینۀ مربوط به تجهیزات و خدمات فناوری اطلاعات و محصولات مرتبط دیگر، در بین همان مدارس تقسیم شده و در نهایت کاهش پیدا میکند. دانشآموزان و دانشجویان میتوانند در هر زمانی و به سرعت به برنامههای کاربردی آموزشی و دیگر برنامههای کاربردی موردنیاز خود دسترسی داشته باشند.
مؤسسات آموزشی میتوانند اطلاعات را همزمان و با استفاده از برنامههای کاربردی مبتنی بر ابر جمعآوری، مدیریت و تجزیه و تحلیل کنند. چنانچه دانشآموزان و معلمان توسط مدرسه به فناوریهای جدیدی مانند رایانش ابری، یادگیری ماشین و هوش مصنوعی دسترسی داشته باشند، نه تنها قادر به یادگیری و بهبود بهرهوری خود هستند، بلکه این فناوریها میتوانند الهامبخش آنها در نوآوری باشند. مایکروسافت آفیس، سندنگار گوگل، گوگل بوک (روشهای نصب و صدور مجوز)، طراحی آنلاین و ابزارهای ویرایش مبتنی بر فناوری رایانش ابری، به طور روزمره مورد استفادۀ دانشآموزان قرار دارند.
بلاکچین میتواند یک عامل کلیدی در توسعه مهارتها، ارتقا تجربه یادگیری و تایید مدارک تحصیلی برای استخدام و شناسایی افراد با استعداد و مدیریت پرسنل باشد. گزینش و تأیید مدارک تحصیلی به وسیله بلاکچین سبب کاهش هزینهها، حذف تقلب و تسهیل اعتبار برای موسسات میشود. بکارگیری زیرساختهای بلاکچین در بازارهای همتا به همتا موجب یادگیری مادام العمر و توسعه مهارتها میشود.
توسط این فناوری افراد میتوانند کنترل و مدیریت دانش و یا داراییهای خود را در اختیار داشته باشند، که این اصل موجب مختل شدن قدرت سیستمهای متمرکز (دولت ها، دانشگاه ها، بانک ها، ناشران و غیره ) میشود. در حال حاضر موسسات آموزشی میتوانند از تکنولوژی بلاکچین برای آزمایش و یا اجرای روشهای جایگزین صدور گواهی و مدارک تحصیلی استفاده کنند. این فناوری میتواند در تایید فعالیتهای برنامه درسی، آموزش دانشگاهی، شناسایی مهارتهای مورد نیاز در تحصیلات تکمیلی و برای صدور گواهینامههای معتبر باشد. یادگیری ماشین یک سرویس پایه برای پشتیبانی از فناوری بلاکچین در شناسایی این نیازها و تایید اعتبار از طریق ابتکاراتی، به عنوان یک منبع باز و استاندارد به شمار میرود.
فناوری بلاکچین برای تأیید دانش و مهارتها با تمرکز بر اشتغالزایی برای استارتاپها کاربرد دارد. ادغام این فناوری با سیستمهای منابع انسانی، سبب ایجاد نقشهی راه برای تصمیم گیری انتخاب و ارزیابی صلاحیت فردی و جستجوی افراد متخصص در زمینه کاریشان میشود. این فناوری موجب اطمینان کاربران از اطلاعات آموزشی و سوابق تحصیلی، ارزیابی و شناسایی مهارتها و تجربیات مورد نیاز برای هر شغل، صرفه جویی در هزینه و کاهش زمان جستجو برای شغل دلخواه و دسترسی کارفرمایان به نیروی متخصص مورد نظرشان میشود. توسط فناوری بلاکچین، دسترسی به منبعی توزیع شده برای پیگیری و مدیریت پرداخت، بورس تحصیلی و کمک هزینههای بالقوه فراهم شده است.
اتصال افراد به پایگاه دانش و دسترسی مستقیم به نیروی کار متخصص از سوی کارفرمایان، با هدف کاهش هزینههای آموزش و پرورش از مزایای تعریف این اکوسیستم میباشد که استفاده از فناوری بلاکچین در پیادهسازی الزامات قانونی، سادهسازی فرایندهای اداری و مدیریت نگهداری اطلاعات حساس مالی و شخصی نقش عمدهای را ایفا میکند. سازمانها با استفاده از فناوری بلاکچین میتوانند تسهیم دانش را به کاری ایمن تبدیل نموده و با حمایت و ایجاد انگیزه و اجرای طرح امتیاز دهی و پاداش کارکنان آنها را در اشتراک گذاری اطلاعات و یا محتوای دانش ترغیب کنند.
یکی از مزایای شناخته شدهی فناوری بلاکچین بی نیاز کردن از سیستم کاغذی است و این به نوبهی خود ریسک جعل اسناد را از بین میبرد. مدارک تحصیلات تکمیلی مقاطع مختلف مثل دیپلم، لیسانس، فوق لیسانس و غیره یا حتی کارنامهی دانشآموزان در مدارس، گواهینامههای دورههای آموزشی همه کاغذی هستند و به طبع مشکلات زیادی را ایجاد میکنند. زمانی که اطلاعات مربوط به نمرات دانشآموزان و دورههای آموزشی گذرانده شده بر بستر بلاکچین قرار میگیرند، به هیچ وجه پاک نخواهند شد و امکان جعل و یا دستکاری آنها وجود ندارد.
در عین حال شما میتوانید خیلی راحت با رضایت مالک آنها به این اطلاعات دسترسی داشته باشید. امروزه حوزهی آموزش نیازمند یک نهاد مرکزی برای اعتبارسنجی این مدارک بوده و موسسات آموزشی باید هزاران درخواست از سازمانهای مختلف را برای ارسال کپی اسناد پردازش کنند. آنها نیاز دارند نسبت به اینکه یک فرد از دانشگاه خود حقیقتا فارغ التحصیل شده اطمینان حاصل کنند.
قرار گرفتن اطلاعات حوزهی آموزش بر بستر بلاکچین، هر گونه شک و تردید نسبت به کارمندان و سطح دانش آنها را از بین برده و امکان ایجاد مدارک جعلی را از بین میبرد. در حقیقت ما پایگاه دادهای داریم که اطلاعات یک فرد شامل مهارتهای فردی، دورههای تخصصی گذرانده شده و یا حتی سخنرانیهایی که شخص در آن حضور داشته را ذخیره میکند. با این پایگاه داده، کارفرمایان میتوانند اطلاعات مربوط به یک کارمند را به راحتی، سریع و بدون هیچ تردیدی به دست آورند.
امروزه استخدام برای موقعیتهای خاص یک فرآیند پیچیده و زمانبر است و تقریبا هیچ الگوریتمیبرای محدود کردن متقاضیان با سطح دانش مورد نیاز وجود ندارد. با استفاده از بلاکچین افراد میتوانند در هر نقطه از جهان اطلاعات مربوط به سوابق تحصیلی و کاری خود را با اطمینان برای کارفرمایان ارائه دهند. هزینهی کاغذ و چاپ اسناد تنها محدود به زمان فراغت از تحصیل نیست بلکه بسیاری از موسسات هزینهی زیادی را فقط صرف نگداری از این اسناد میکنند. با بلاکچین در حقیقت حق کنترل و نگهداری از اطلاعات شخصی با خود شخص میباشد. مسئولیت نگهداری مدارک تحصیلی و دسترسپذیری آنها در موقع مناسب، تقاضا را از دوش موسسات آموزشی بر خواهد داشت. شاید برایتان جالب باشد که میلیونها دلار در جهان هزینهی نگهداری از این اسناد میشود.
همانطور که میدانید ارزهای دیجیتال و سرویسهای مالی از محبوبترین کاربردهای بلاکچین هستند. کاربرد بلاکچین در حوزهی آموزش تنها محدود به ارائهی راهکارهایی برای حل چالشهای این حوزه نمیشود بلکه میتوان از ارزهای دیجیتال در موسسات آموزشی نیز بهره گرفت. حسابداری امور مالی فرآیند مهمیدر دانشگاهها و سایر موسسات آموزشی است؛ فناوری بلاکچین سیستم محاسبهی بورس دانشجویان و دستمزد استادان را بهبود داده و مکانیزمیشفاف و عادلانه برای کمکهای مالی و سرمایهگذاری در پروژههای مختلف را فراهم میآورد.
دانشگاه و موسسهی فناوری ماساچوست که در آموزش متخصصان در حوزههای مختلف فناوریهای پیشرفته سرآمد است، یک پلتفرم آموزشی برای ذخیرهی دیجیتال مدارک فارغ التحصیلان خود ارائه کرده است. دانشگاه نیکوسیا بزرگترین موسسه آموزش عالی در قبرس نیز که یکی از پیشگامان پیادهسازی بلاکچین در مقیاس وسیع میباشد، بلاکچینی جامع برای ذخیرهی اطلاعات مربوط به دانشجویان خود و مدارک تحصیلی آنها راهاندازی کرده است.
یکی از کاربردهای دیگر امکان پرداخت هزینههای تحصیل دانشآموزان با استفاده از بیتکوین است. با بلاکچین دورههای آموزشی موجود بر بستر اینترنت، برای تمامیکشورها در دسترس بوده و گواهینامه آنها نیز برای کارفرمایان در هر نقطه از جهان به رسمیت شناخته خواهد شد.
اگر بلاکچین قادر باشد روشی جامع برای اعتباربخشی ارائه دهد، مشکلات مربوط به باز بودن منبع، مقیاسپذیری و هزینهی نشانها برطرف میگردد.
کِنِت کوکی یر، روزنامه نگار آمریکایی و سردبیر مجله اکونومیست با ویکتور مایر شونبرگ، کتابی منتشر کرده و در آن نشان داده است که میتوان از زیرساختهای «کلانداده» در آموزش هم استفاده کرد. مجموعههای بزرگ، وسیع، پیچیده و متنوع اطلاعاتی که روی تلفنهای همراه و کامپیوترها ضبط میشود، در واقع نمونه ای از «کلانداده» است. از نظر کوکی یر، باید فرزندان خود را از نظام آموزشی سنتی که برای همه یک نسخه تجویز میکند، نجات دهیم و باید آموزشی متناسب با نیازهای امروز داشته باشیم. وی میگوید: «در کلاسهای درس آنلاین که به درسهای باز و انبوه آنلاین معروف هستند، استادها میتوانند ببینند که دانشجوها چه هنگام درسهای آنها را نگاه میکنند و چه موقع نگاه نمیکنند یا باز میگردند و درسهای قبلی را دوباره نگاه میکنند.
یکی از استادان دانشگاه استنفورد متوجه شد که همه دانشجوها حدود درس هفتم یا هشتم متوقف میشوند و سراغ درس سوم میروند». وی میافزاید: «با “کلانداده” استاد دو چیز را متوجه میشود: یکی اینکه میفهمد دانشجویان نیاز به آمادگی بیشتری دارند. دیگر اینکه میفهمد باید شیوه تدریسش در یک موضوع خاص را بهبود بخشد زیرا دانشجویان در آن موضوع مشکل دارند و از آن به بعد پیش نرفته اند».
دانشجویان دانشگاه ایالتی آریزونا، میتوانند در کلاسهای درس دیجیتال مطالب درسی را بیاموزند. در این دانشگاه، با استفاده از یک نرم افزار کامپیوتری، الگوی یادگیری دانشجویان تجزیه و تحلیل میشود و سپس دانشجو میتواند از آموزش خصوصی مطابق با نیازهایش بهره گیرد. به این ترتیب دانشجو برای پیشرفت تنها به امید استاد نیست. این نرم افزار اطلاعات و دادههای مربوط به دانشجو را جمع آوری میکند. اطلاعاتی نظیر مهارتهایش در یادگیری، نقاط قوت و ضعف، و حتی تردیدهایش در حرکت موشواره زمانی که تمرینها را حل میکند.
الگوریتمهای تطبیقی که دانشمندان طراحی کرده اند آمار را با دادههایی که از دهها هزار دانشجوی دیگر به دست آمده است، مقایسه میکند. از این مقایسه ها الگوهایی به دست میآید و نرم افزار در مییابد که برای هر دانشجو کدام محتوا مفید است و مواد درسی را به فراخور دانشجو تغییر میدهد. با این فناوری جدید، روش آموزش نیز میتواند به تناسب حال دانشجو تغییر کند، چون استاد وقت بیشتری خواهد داشت که مستقیماً به دانشجو کمک کند و وقت کمتری را صرف درس دادن سر کلاس میکند.
یکی از مزیتهای این وضعیت برای استادان این است که نرم افزار به طور خودکار به دانشجوها نمره میدهد. ایرین بلوم، استاد ریاضیات دانشگاه ایالتی آریزونا میگوید: «این شیوه آموزش شخصی است، با نیازهای دانشجو منطبق است. از این رو ممکن است یک دانشجو موضوع خاصی را بسیار سریع یاد بگیرد، در حالی که دانشجوی دیگری نیاز به کار بیشتر دارد و سیستم میتواند خود را با هر دو دانشجو تطبیق دهد».
مدیران دانشگاه ایالتی آریزونا به دنبال راههایی هستند که دانشجوها را در یادگیری ریاضیات دانشگاهی هدایت کند. این درس بیش از هر درس دیگری باعث میشود دانشجویان تحصیل را رها کنند. دانشگاه ایالتی آریزونا با بیش از ۷۰ هزار دانشجو بزرگترین دانشگاه دولتی ایالات متحده آمریکاست. از زمان استفاده از این نرم افزار، میزان موفقیت در دانشگاه ایالتی آریزونا ۱۳ درصد بیشتر شده است و میزان کسانی که سال اول ترک تحصیل میکنند ۵۴ درصد کاهش یافته است. بزودی، بیش از پنج میلیون دانشجو از این سیستم یادگیری تطبیقی استفاده خواهند کرد.
هفت دانشگاه چین اینک دورههایی برای تربیت «دانشگر داده» تعریف کردهاند. منظور از «دانشگر داده» کسی است که بداند چگونه با «کلانداده» (دادههای انبوه) کار کند. این دورههای آموزشی اولین بار در سراسر جهان برگزار میشود. وزارت آموزش چین با شرکت بزرگ فناوری اطلاعات «آی بی ام» قراردادی امضا کرده است تا به کمک این شرکت در چندین دانشگاه، دانشکدههای آنالیز «کلانداده» به وجود بیاید. قرار است تا پایان سال جاری میلادی، ۴۰ هزار آنالیستِ داده برای تحلیل دادههای مربوط به مدیریت مالی، پیش بینی هوا، و مدیریت خطرات تربیت شوند.
دانشگاه «ژیائوتانگ» در پکن یکی از قدیمیترین دانشگاههای فناوری اطلاعات در چین است و از ماه سپتامبر تا کنون یکی از هفت دانشگاه نمونه ای است که در آنها اولین دوره آموزش «کلانداده» آغاز شده است. در ماه ژوئن، اولین دوره دانشجویان رشته «کلانداده» از دانشگاه ژیائوتانگ فارغ التحصیل خواهند شد. قرار است تا پایان امسال این رشته در یکصد دانشگاه دیگر در چین به راه افتد. در چین، فرصتهای شغلی برای تخصص آنالیز «کلانداده» از هر زمان دیگری بیشتر است. بسیاری از شرکتهای چینی به دنبال چنین کارشناسانی هستند.
تختههای هوشمند در کلاسهای درس با ذخیره نمودن مطالب درسی باعث میشوند، تمام یادداشتها ثبت و همیشه در دسترس دانش آموزان باشد. این روند منجر به ایجاد یک همکاری مؤثر بین دانش آموزان میشود چرا که آنها میتوانند یادداشتهای اسمارتبورد را از طریق سیستم مدیریت آنلاین کلاس مورد بحث قرار دهند. تختههای هوشمند بخش مهمیاز کلاسهای درسی هوشمند را تشکیل میدهند زیرا آنها میتوانند به عنوان یک مرکز برای همهی دستگاههای متصل در یک کلاس درس عمل کنند.
به عنوان مثال، در یک کلاس موسیقی معلم در مورد نوشتن نتها و ترکیب آنها با یکدیگر توضیح میدهد. یک صفحهکلید هوشمند به معلم این امکان را میدهد که به صورت به هنگام نحوهی یادگیری نتها را با شنیدن صدای هر کدام از آنها و ساختن آهنگ به دانش آموزان تعلیم دهد. علاوه بر این، همان تختهی هوشمند میتواند یادداشتهای ترکیبی که قبلاً در کلاس به اشتراک گذاشته شده بودند را برای استفادههای بعدی و به عنوان مرجع برای دانش آموزان ارائه دهد. بدین ترتیب تختهی هوشمند میتواند معلم را قادر به رفع اشکالات دانش آموزان به صورت به هنگام کرده و تجربهی تدریس را به صورت واقعی به اشتراک بگذارد.
آمار به دست آمده از مقالات نشان میدهد تجهیزات هوشمند در یادگیری دانش آموزان بسیار مؤثر هستند:
اما مشکل اصلی که مانع از فراگیری این تکنولوژیها در نقاط مختلف شده است، هزینهی زیاد بهکارگیری آن در مدارس است.
گوتاچپن یک جایگزین مناسب برای تختههای هوشمند است. این محصول با استفاده از نور مادونقرمز برای نوشتن روی تختهی وایت برد استفاده میشود. قلم آن به وسیلهی بلوتوث به یک گوشی هوشمند یا رایانه متصل میشود و امکان نوشتن بر روی هر صفحهی نمایش را فعال میکند.
اینترنت اشیا امکان تعامل معلمان و شاگردان و همچنین مخاطبانی که در سخنرانیها شرکت میکنند با سخنران را فراهم میکند. محصولات متنوعتری در این راستا برای ایجاد محیطی فعالتر در مدارس در وبسایت آمازون وجود دارد.
کاربرد فناوری و امکان چاپ سه بعدی اسباب بازیها و شخصیتهای کارتونی کودکان موجب تغییر در شیوه بازی کودکان قرن ۲۱ شده است. با استفاده از ماژولهای از پیش طراحی شده، کودکان میتوانند شخصیتهای کارتونی مورد علاقه خود را با چند کلیک (چهره، بازو، رنگ، بافت …) طراحی و با استفاده از چاپگر ۳ بعدی آن را چاپ کنند. فناوری موجب دستیابی به تجربهای متفاوت از بازی شده است، به گونهای که فعالیتهای جسمانی را با انعطافپذیری و خلاقیت ترکیب میکند. همچنین؛ استفاده از قلم چاپ سه بعدی میتواند به کودکان کمک کند تا مهارتهای طراحی خود را توسعه دهند.
جمعبندی
هدف آموزش در قرن ۲۱، کسب آمادگی فراگیران برای موفقیت در جهانِ در حال تغییر، تکنولوژی محور و متصل است که با فراهم کردن ابزار توسعه مهارتها، توانمندیها و دانشی که برای موفقیت امروز و آینده مورد نیاز است، انجام میگیرند. فناوریهای نوظهور اثرات بسیاری بر چگونگی تدریس اساتید و یادگیری دانشآموزان و دانشجویان دارد. با واقعیت افزوده، واقعیت مجازی و واقعیت ترکیبی، دانشآموزان در کلاسهای درس ریاضی، شیمی و زیستشناسی به آموزش موثرتر، سریعتر و جذابتر دسترسی خواهند داشت. هوش مصنوعی وظایف این بخش را ساده کرده و انجام آن را سریعتر و با کاراتر مینماید. همچنین با ارائه محتوای هوشمند، آموزش و یادگیری را انطباقپذیر و شخصی میسازد.
رباتها ابزار دیگری برای آموزش از راه دور هستند و رسانههای اجتماعی با ایجاد امکان تعامل میان کاربران در یادگیری افراد تأثیر گذارند. بلاگها، ویـکیها، نـمایههای الکترونیکی و شبکههای اجتماعی، همگی ابزارهای خارق العادهای برای فراگیران جهت توضیح دادن مفاهیم، ایـجاد لیـنکهای معنادار و ارتباطی، و آزمایش مدلهای ذهـنی مـیباشند. با رایانش ابری دانشآموزان و معلمان میتوانند متناسب با نیازهای خود به زیرساخت فناوری اطلاعات و برنامههای کاربردی مختلف دسترسی داشته باشند و در نتیجه هزینۀ نگهداری زیرساخت فناوری را کاهش دهند.
بلاکچین نیز یک عامل کلیدی در توسعه مهارتها، و ارتقا تجربه یادگیری و تائید مدارک تحصیلی برای استخدام و شناسایی افراد با استعداد و مدیریت پرسنل باشد. با استفاده از کلانداده و تحلیل آن الگوی یادگیری دانشجویان تجزیه و تحلیل میشود و سپس دانشجو میتواند از آموزش خصوصی مطابق با نیازهایش بهره گیرد. همچنین استفاده از چاپ سه بعدی میتواند به کودکان کمک کند تا مهارتهای طراحی خود را توسعه دهند.
منابع
تحول دیجیتال در آموزش (قسمت اول)
صنعت ۴٫۰ (انقلاب صنعتی چهارم) چیست؟
ویژگیهای کلیدی دانشگاه دیجیتال
مدل مفهومی دانشگاه دیجیتال (طراحی شده برای دانشگاه تهران)