ویژگی‌های کلیدی دانشگاه دیجیتال
همانطور که در تعریف دانشگاه دیجیتال دیدیم، دانشگاه دیجیتال، دانشگاهی است که مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال، نظام مدیریتی و یادگیری خود را با رویکردی اکوسیستمی متحول نموده و با خلق تجربه‌ای جذاب برای ذینفعانش به عملکردی عالی دست یافته است. در این مطلب به تشریح ویژگی‌های کلیدی دانشگاه دیجیتال خواهیم پرداخت.
با بررسی منابع مختلف اعم مقالات پژوهشی و حرفه‌ای حوزه دانشگاه دیجیتال و اسناد راهبردی دیجیتال دانشگاه‌های پیشروی جهان، سیزده ویژگی کلیدی برای دانشگاه دیجیتال شناسایی می‌شود. تجربه‌محوری، نوآوری‌محوری، داده‌محوری، هوشمندی، انعطاف‌پذیری، چابکی، یادگیری مقیاس‌پذیر، یادگیری شخصی‌سازی شده، دسترس‌پذیری، یادگیری بدون مرز، اجتماع‌محوری، اکوسیستم‌محوری و پلتفرم‌محوری سیزده ویژگی‌های دانشگاه دیجیتال هستند.
شکل۱٫ویژگی‌های دانشگاه دیجیتال
- تجربه‌محوری
در این عصر، سازمان‌ها برای بقا و رقابت، دیگر تنها به ارائه محصول یا خدمت نمی‌پردازند، بلکه تجربه‌سازی برای ذینفعان را به‌عنوان رویکرد اصلی کسب درآمد خود در نظر می‌گیرند. آن‌ها می‌دانند ایجاد حس خوب در ذینفعان است که می‌تواند ضامن موفقیتشان در این عصر باشد. دانشگاه هم از این قاعده مستثنی نیست. یکی از اهداف اصلی دانشگاه دیجیتال، ارتقا تجربه تمامی ذینفعان است. دانشجویان، اساتید، کارکنان و ذینفعان بیرونی همگی با تجربه‌ای جذابتر از گذشته روبرو هستند. دانشگاه دیجیتال، دانشگاهی است که مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال، تجربه‌ای خواستنی برای ذینفعان متنوع خود به ویژه دانشجویان، اساتید، کارکنان و جامعه‌اش خلق می‌نماید.
- نوآوری‌محوری
در این عصر که چرخه عمر محصولات و خدمات به کوتاهترین حد خود رسیده است، نوآوری تنها استراتژی ممکن برای موفقیت کسب‌وکارهاست برای موفقیت در عصر دیجیتال باید خلاق و ریسک‌پذیر باشید، از ابهام نهراسند و همواره حرکت را به سکون ترجیح دهند. دانشگاه‌های دیجیتال هم باید نوآور باشند. دانشگاه‌های دیجیتال، باید در تمامی ابعاد نوآورانه عمل نمایند. نوآوری در فرایندها، نوآوری در نحوه تعامل با ذینفعان، نوآوری در مدل کسب‌وکار، نوآوری در مدل یاددهی و یادگیری و نوآوری در حل مسائل و چالش‌های جامعه. دانشگاه دیجیتال با استفاده از نوآوری‌های دیجیتال و به لطف توسعه فناوری‌ها با رویکردی نوآورانه مسائل خود و جامعه را برطرف می‌سازد. آنچه که مسلم است بقای آموزش عالی در گرو تفکر و عملکرد نوآورانه می‌باشد.
- داده‌محوری
مدیران برای کامیابی در عصر دیجیتال، باید تمامی تصمیمات خود را از تدوین استراتژی کسب‌وکار تا تعیین حقوق و پاداش کارکنان داده‌محور اتخاد نمایند. دانشگاه دیجیتال نیز باید تمامی تصمیمات کلیدی‌اش را مبتنی بر داده اتخاد نماید. تصمیمات در خصوص دانشجویان، اساتید و کارکنان همگی از دل نتایج حاصل از تحلیل داده بیرون می‌آیند. دانشگاه دیجیتال، دانشگاهی داده‌محور است و هدف آن تبدیل داده‌های دانشگاه به دارایی‌های ارزشمند است که کیفیت خدمات را تضمین کرده و استفاده مجدد از اطلاعات موجود را تسهیل می‌کند. این امر امکان ارائه خدمات دیجیتال متنوع به مخاطبان گسترده‌ای از جمله اساتید، پژوهشگران، دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و تیم حکمرانی دانشگاه را فراهم می‌کند.
- انعطاف‌پذیری
انعطاف‌پذیری یک ویژگی کلیدی در دانشگاه دیجیتال است. با توجه به شرایط ناپایدار عصر دیجیتال و تغییرات مستمر شرایط از یک سو و وجود ذینفعان مختلف در دانشگاه، به منظور خلق ارزش مستمر و همچنین تجربه‌سازی برای ذینفعان، انعطاف‌پذیری امری اجتناب‌ناپذیر در دانشگاه دیجیتال است. انعطاف‌پذیری برای دانشگاه دیجیتال یعنی در مواجهه با شرایط متنوع و در برخورد با سلائق متقاوت خود را انطباق دهد.
انعطاف‌پذیری در فرایندهای سازمانی، انعطاف‌پذیری در سیستم آموزشی، انعطاف در برنامه‌های درسی و انعطاف‌پذیری در محیط فیزیکی همگی ذیل این ویژگی مطرح می‌گردند. به بیان دیگر دانشگاه دیجیتال می‌تواند سریعا به یک روش اثربخش به نیازهای گوناگون و دائما در حال تغییر ذینفعان پاسخ دهد. کارکنان دانشگاه، انطباق‌پذیر و چندمهارتی هستند و به درستی می‌توانند از وظیفه‌ای به وظیفه دیگر جابجا شوند.
- چابکی
تغییرات فناوری، تغییر مداوم در انتظارات و ترجیحات دانشجویان، نیاز به نیروی کار با کیفیت و نوآور، محدودیت‌های مالی، رقابت و تغییر و پیچیدگی محیط و اقتصاد دانشی از محرک‌های تغییر و چابکی محیط دانشگاهها می‌باشند. برای مقابله و رویارویی با این محرک‌ها، چابکی و تسلط بر تغییر و ارائه راه‌حل‌های سریع نیاز است. دانشگاه دیجیتال، دانشگاهی یادگیرنده است که نسبت به محیط خود و تغییرات بی‌تفاوت نبوده و با یادگیری از آن بهبود مستمر را در پیش می‌گیرد.
دانشگاه دیجیتال با توجه به تغییرات محیطی با رویکردی تجربه‌گرا خود را تغییر و با تغییرات منطبق می‌سازد. در صورت تغییرات نیازهای جامعه و صنعت، ساختار آموزشی خود را به سرعت تغییر می‌دهد و با نیازهای جدید وفق می‌یابد. رویکرد چابک را در تمامی حوزه‌های دانشگاه دیجیتال می‌بینیم. در فرایندهای سازمانی، ساختار شرکا و روابط کلیدی، ساختار آموزشی و ارکان استراتژیک همگی در دانشگاه دیجیتال رویکردی چابک خواهند داشت.
- یادگیری مقیاس‌پذیر
دانشگاه دیجیتال به لطف توسعه فناوری‌های دیجیتال محدودیت‌های یادگیری را به حداقل رسانده است و می‌تواند به تعداد بسیار بالایی از دانشجویان در آن واحد خدمات آموزشی با کیفیت را ارائه نماید. استفاده از فناوری‌هایی همچون آموزش موبایلی، هوش مصنوعی، رایانش ابری و تحلیل داده مقیاس‌پذیری را برای دانشگاه فراهم کرده است. بدین ترتیب دانشگاه دیجیتال می‌تواند تعداد دانشجویان بیشتری را جذب نماید، تعداد بیشتری کلاس و دوره آموزشی برگزار کند، ظرفیت کلاس‌ها را بالا ببرد و از ظرفیت‌های خود به بهترین نحو استفاده نماید. یادگیری مقیاس‌پذیر در کنار امکان تعریف مدل‌های کسب‌وکار جدید برای دانشگاه با توجه به استفاده بهتر از ظرفیت و منابع امکان ارائه خدمات به افراد بیشتری از جمله مناطق محروم را فراهم می‌کند که عدالت آموزشی را برای جامعه بیش از پیش به ارمغان خواهد آمد.
- دسترس‌پذیری
دانشگاه دیجیتال محدودیت‌های دسترس‌پذیری را از میان برداشته است و به لطف توسعه فناوری‌ها امکان دسترس‌پذیری فارغ از مکان و زمان را فراهم کرده است. این ویژگی در کنار ارتقا تجربه ذینفعان، امکان عدالت آموزشی را بیش از پیش فراهم می‌سازد. به لطف ویژگی دسترس‌پذیری، دانشگاه دیجیتال ۷*۲۴ امکان یادگیری را برای دانشجویانش فراهم کرده است و در کنار آن با توجه به اینکه محدودیت‌های جغرافیایی را مرتفع می‌سازد، امکان بهرمندی از آموزش را در هر مختصات جغرافیایی فراهم ساخته است.
- یادگیری شخصی‌سازی شده
در دنیای دیجیتال، نمی‌توان یک محصول و خدمت عام را به همه گروه‌های مخاطبان ارائه داد و به موفقیت هم امیدوار بود. شخصی‌سازی محصولات و خدمات یکی از روندهای کلیدی در حوزه‌های مختلف کسب‌وکار است. دانشگاه دیجیتال نیز یادگیری شخصی‌سازی شده را برای مخاطبان خود به ارمغان می‌آورند. سیستم‌های آموزشی دانشگاه‌های دیجیتال از اصل «یک محتوا برای همه» به اصل «محتوای منحصربه‌فرد برای هر نفر» پیش می‌رود. در برخی دانشگاه‌های دیجیتال، یک سیستم خودکار برای کمک به اساتید توسعه پیدا کرده است که پیشنهادات شخصی‌سازی شده‌ای برای آموزش دانشجویان ارائه می‌دهد.
- اجتماع‌محوری
دانشگاه دیجیتال بیش از آنکه مفهومی فناورانه باشد، مفهومی اجتماعی و فرهنگی است. انسان و ویژگی‌های اجتماعی آن نقطه تمرکز اصلی دانشگاه دیجیتال است. این یک تفکر اشتباه است که فناوری را محور اصلی دانشگاه دیجیتال بدانیم. فرهنگ دیجیتال یکی از ارکان کلیدی دانشگاه دیجیتال است که به عنوان یکی از بنیادی‌ترین لایه‌های معماری آن شناخته می‌شود. بدون وجود فرهنگ دیجیتال و توجه به ابعاد نرم دیگر همچون رهبری دیجیتال، حکمرانی دیجیتال، استعداد دیجیتال و مهارت دیجیتال نمی‌توان دانشگاه دیجیتال را تحقق‌پذیر دانست.
- اکوسیستم‌محوری
در عصر دیجیتال، مفهوم اکوسیستم کسب‌وکار را بیش از پیش مشاهده می‌کنیم که بخشی از آن را می‌توانیم وام‌دار ظهور فناوری‌های دیجیتال بدانیم. دانشگاه دیجیتال هم نمی‌توان در انزوا به اهداف خود دست یابد و باید اکوسیستمی سالم و پایدار برای آن وجود داشته باشد. مدیران دانشگاه، اساتید، دانشجویان، کارکنان، صنعت، سیاستگذاران حوزه آموزشی، رسانه‌ها، دانشگاه‌های دیگر، موسسات آموزشی، استارتاپ‌های ادتک، ارائه‌دهندگان فناوری، مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها، ارائه دهندگان خدمات مکمل همگی جز بازیگرانی هستند که یک دانشگاه دیجیتال باید به منظور خلق ارزش، رابطه‌ای اثربخش را با آن‌ها تعریف نماید.
- پلتفرم‌محوری
در عصر دیجیتال، ماهیت بازارها تغییر کرده است و در آن فعالیت‌های اقتصادی متفاوت از گذشته با رویکرد پلتفرمی انجام می‌شود. مفهوم دانشگاه به عنوان پلتفرم هم یکی از مفاهیم کلیدی در حوزه آموزش نوین است. ذیل این مفهوم دانشگاه همچون پلتفرمی عمل می‌کند که ایجاد کنندگان ارزش در این حوزه را به منظور هم‌افزایی گرد هم می‌آورد و به متقاضیان آن متصل می‌کند. به لطف توسعه فناوری‌های دیجیتال تبادل ارزش بین بازیگران به راحتی صورت می‌گیرد و برای دانشگاهها این امکان را فراهم کرده است که با رویکرد پلتفرمی و تبادل ای‌پی‌آی خدمات متنوعی را دریافت و عرضه نمایند.
- هوشمندی
محیط پویا، تغییر خواسته‌های دانشجویان، رقابت شدید، ضرورت کنترل دقیق و مدیریت ریسک تنها برخی از ویژگی‌های دنیای امروز آموزش عالی است که دانشگاهها در آن به انجام عملیات خود می‌پردازند. بنابراین فرآیند تصمیم‌گیری بهتر و هوشمندانه‌تر در محیطی با این ویژگی‌ها، تعیین‌کننده موفقیت یا عدم موفقیت سازمان است. در این میان هوشمندی ویژگی جدایی‌ناپذیری برای دانشگاه دیجیتال است که براساس آن نیازهای اطلاعاتی دانشگاه به شکل مناسبی پاسخ داده شود. درواقع هوشمندی به دانشگاه دیجیتال این امکان را می‌دهد تا تصمیمات خود را مبتنی بر حقایق و به اقتضای شرایط اتخاذ کنند. به لطف فناوری‌هایی همچون تحلیل داده، اینترنت اشیا و گجت‌های پوشیدنی، هوش مصنوعی و بیومتریک دانشگاه‌های دیجیتال به بالاترین حد هوشمندی در سال‌های اخیر رسیده‌اند.
- جهانی شدن و یادگیری بدون مرز
در دانشگاه دیجیتال، مرزهای جغرافیایی به کمرنگ‌ترین حالت خود رسیده است و این امکان فراهم شده است که دانشگاهها به تبادل ارزش با اقصی نقاط جهان بپردازند. ارائه خدمات بین‌المللی و بهرمندی از منابع بین‌المللی جز جدایی‌ناپذیر دانشگاه‌های دیجیتال است. دانشگاه‌های دیجیتال می‌توانند دانشجویانی از سراسر دنیا جذب نمایند و با اساتیدی از کشورهای دیگر همکاری نمایند. همچنین امکان همکاری‌های بین دانشگاهی در حوزه‌های پژوهشی و کاربردی نیز بیش از پیش در دانشگاه دیجیتال فراهم شده است.
برای مطالعه «بخش اول نمونه‌های موردی دانشگاه دیجیتال» کلیک کنید.
مقالات مرتبط:
تحول دیجیتال در آموزش (قسمت اول)
پردیس دانشگاه دیجیتال؛ تعریف و ویژگی‌ها
