کاربرد فناوری‌های تحول‌آفرین در دانشگاه (بخش دوم)
همانطور که در بخش اول دیدیم، فناوری‌های دیجیتال چگونگی ارائه خدمات آموزشی و نقش دانشگاه‌ها را در اجتماع و اقتصاد کنونی تغییر داده است. می‌توان گفت تنها دانشگاهی می‌تواند در این عصر دیجیتال مزیت کسب کند که از قابلیت‌های دیجیتال استفاده کرده و خود را منطبق با شرایط کنونی نماید. در این مطلب به فناوری‌های بلاکچین، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا در دانشگاه‌ها می‌پردازیم.
بلاکچین
این فناوری به پایان سیستم‌های ارائه مدرک بر مبنای کاغذ شتاب بخشیده و امنیت مطمئن و همیشگی را برای تمامی گواهی‌های سازمان‌های آموزشی ایجاد می‌کند. همچنین برای کاربران این امکان را فراهم می‌کند که اعتبار گواهی‌ها را بدون نیاز به تماس با سازمان شناسایی نمایند. از این فناوری برای ساختارهای مدیریت داده نیز استفاده می‌شود. با استفاده از فناوری بلاکچین مالکیت و کنترل اطلاعات بیشتر شده و هزینه‌های مدیریت داده سازمان کاهش می‌یابد.
اطلاعات ثبت شده در بلاکچین از ظهور رفتارهای غیر اخلاقی جلوگیری کرده و با ترکیب هوش مصنوعی می‌توان بینش‌های جدیدی را از روند پیشرفت دانشجویان و کارکنان ارائه دهد. این فناوری به افراد امکان کنترل بر روی گواهی‌ها و مدارک تحصیلی خود و تسهیم آن‌ها با کسانی که بهشان اعتماد دارند را می‌دهد. یکی دیگر از کاربردهای فناوری بلاکچین در آموزش، استفاده از رمزارزها برای تسهیل پرداخت‌های هزینه‌های تحصیلی می‌باشد.
این فناوری علاوه بر شفاف‌سازی ذخیره‌ی اطلاعات، می‌تواند به‌عنوان پلتفرمی برای تسهیم و ارتباطات بکار گرفته شود. دانشگاه‌ها می‌خواهند از تجربه موفق دانشجویان در دوره‌ي تحصیل اطمینان حاصل کنند. در نتیجه ارتباطات میان دانشجو و اساتید و اخذ نکات درسی بسیار حیاتی است. پلتفرم‌های مبتنی بر بلاکچین برای دانشکده‌ها این امکان را فراهم می‌کنند که اطلاعات لازم را درباره‌ی سخنرانی‌ها و رویدادهای مهم ارسال کنند. همچنین می‌توانند ارتباطات بلندمدت و کارایی را میان فارغ‌التحصیلان و دانشکده ایجاد می‌نمایند.
هوش مصنوعی
هوش مصنوعی در تصمیم‌گیری‌های بر مبنای اطلاعاتِ حوزه‌ی آموزش کاربردهای بسیاری دارد. به‌عنوان مثال چت‌بات‌هایی برای ارائه مشاوره ثبت‌نام هوشمند وجود دارند که دانشگاه‌ها را در تصمیم‌گیری در این‌باره کمک می‌کنند. هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی تصمیم‌گیری‌های پیچیده را خودکارسازی می‌نماید. با دردسترس بودن مقدار زیادی داده، مزایای بالقوه استفاده از این فناوری بسیار گسترده است.
دانشگاه مورسیا اسپانیا شروع به آزمون چت‌بات‌های هوشمند کرده تا به پرسش‌های دانشجویان درمورد پردیس دانشگاه و حوزه‌های درسی پاسخ دهد. با استفاده از این چت‌بات‌ها مدیریت دانشگاه به این نتیجه رسید که این چت‌بات‌ها به ۳۸۷۰۸ پرسش پاسخ داده‌اند و ۹۱٪ مواقع این پاسخ‌دهی درست بوده است. این چت‌بات‌ها نه تنها می‌توانستند در خارج از ساعات اداری به دانشجویان پاسخ دهند، بلکه کارکنان دانشگاه دریافتند که از طریق این چت‌بات‌ها انگیزه دانشجویان نیز افزایش یافته است.
تمامی این مزایا بدون نیاز به تغییر در ساختار کارکنان بود. یکی از مزایای استفاده از چت‌بات‌ها رسیدن به مقدار بسیار زیادی اطلاعات و کلان‌داده از علاقه‌مندی‌ها و نگرانی‌های دانشجویان است. این اطلاعات را می‌توان با استفاده از ابزارهای تحلیل، تحلیل کرد و خدمات و برنامه‌های نوآورانه‌ای را برای ارتقاء تجارب دانشجویان ارائه کرد.
اگرچه دانشجویان همیشه به اینترنت دسترسی دارند، اما کتابخانه هنوز منبع با ارزشی برای دانشجویان است. بعضی دانشکده‌ها بر روی دیجیتال‌سازی منابع کاغذی سرمایه‌گذاری می‌کنند تا این منابع برای دانشجویان و کارکنان بیشتری در دسترس قرار گیرند. مؤسسات آموزشی از چت‌بات برای پاسخ در زمینه پژوهش و جستجوی منابع کتابخانه استفاده می‌کنند. دانشگاه سنت توماس از این بات‌ها برای جستجو و رزرو منابع کتابخانه‌ای استفاده می‌کند.
کاربردهای هوش مصنوعی در طول زنجیره‌ی ارزش در ابزارهای جستجو برای پژوهش های علمی، چت‌بات‌های قدرتمند برای ایجاد ارتباط میان دانشجویان و دانشگاه، پشتیبانی بر لحظه از دانشجویان و متصل نمودن دانشجویان به مربیان شغلی، دیده می‌شود. دانشگاه‌هایی که از پتانسیل اطلاعات با تحلیل هوشمند استفاده کرده، نتایجی نظیر ارتقاء عملکرد آموزشی، نرخ‌های قابلیت استخدام و یا حفظ دانشجویان را کسب کرده و مزیت‌های قابل توجهی را بدست می‌آورند. بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۷ انجام گرفته است، دانشجویان، دانشگاه‌ها و فناوران حوزه آموزش همگی هوش مصنوعی را رتبه‌ی اول یا دوم فناوری‌های تحول‌آفرین در آموزش عالی دانسته‌اند.
هوش مصنوعی در انجام پژوهش‌ها نیز کاربرد دارد. این فناوری می‌تواند به طور خودکار فرضیه‌ها را تولید، ارتباطات غیر قابل انتظار را تشخیص و هزینه‌های بدست آوردن بینش و توانایی پیش‌بینی را کاهش دهد. ناشرانی مانند رید الزویر از این فناوری برای خودکارسازی مرور‌های سیستماتیک ادبیات، بررسی میزان مشابهت با دیگر مطالعات و تشخیص محاسبات آماری نادرست استفاده می‌کنند. از یادگیری ماشین نیز برای یافتن رفتارهای غیر اخلاقی در پروژه‌های پژوهشی قبل از انتشار آن‌ها استفاده می‌شود. هوش مصنوعی ایده‌هایی از علوم مختلف را می‌تواند با هم ترکیب کند.
یادگیری ماشین ترکیب ایده‌های مختلف را که نیاز به همکاری میان رشته‌ای دارد، تسهیل می‌کند. هر چه هوش مصنوعی قوی‌تر می‌شود نه تنها دانش و داده را به روش ساختار یافته ترکیب کرده بلکه برای ترکیب‌های مختلف به صورت خودکار جستجو می‌کند. این موضوع به همکاری‌های میان دانشگاه و شرکاء خارجی کمک می‌کند. بعنوان مثال پژوهش‌های پزشکی را به روش‌های درمانی در بخش بهداشت و درمان متصل می‌کند.
با بکارگیری هوش مصنوعی در آموزش و یادگیری، بسیاری از وظایف روزمره مانند امتیازدهی به تکالیف و پاسخ به سؤالات متداول دانشجویان خودکارسازی می‌شود. چت‌بات‌ها، عاملان هوشمندی که از زبان طبیعی استفاده می‌کنند، در دانشگاه‌های مختلفی استفاده می‌شوند.
دانشگاه فنی برلین با استفاده از چت‌بات به پرسش‌های دانشجویان در مورد برنامه‌ریزی دوره تحصیلیشان پاسخ می‌دهد. هوش مصنوعی می‌تواند یادگیری را منحصر به فرد و شخصی نماید. به‌عنوان بخشی از اقدامات یادگیری باز هوش مصنوعی دانشگاه کارنج ملون با مدرسین شناختی بر مبنای هوش مصنوعی سال‌ها کار کرده و با استفاده از این قابلیت در دوره‌های آمار، تماس با مربیان را به حداقل رسانده و منجر به نتایج یادگیری قابل مقایسه‌ای (نسبت به روش سنتی) و در عین حال در ساعات کمتر خواهد شد.
در دوره‌ای در مؤسسه فناوری جورجیا، دانشجویان قادر به شناسایی تفاوت بازخور یک انسان و یک بات نبودند. شرکت آی‌بی‌ام با توسعه‌ی واتسون تیوتر به اساتید در شناسایی مطالب مفید و ایجاد بازخور مورد نیاز برای هر یک از دانشجویان کمک می‌کند. دانشگاه‌ها بدین صورت و با ترکیب محیط‌های واقعی و مجازی، محیطی چشم‌گیر برای برانگیختن علاقه‌مندی‌ها و فهم دانشجویان فراهم می‌کنند.
فناوری شباهت‌سازی و بازی‌ها، مشوق دانشجویان برای مشارکت و یادگیری به روشی شهودی و انطباق‌پذیر است. با استفاده از این فناوری می‌توان دانشجویان را در توسعه مشترک دانش مشارکت داد و آن‌ها را در فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه جذب کرد. همچنین برای یک پروژه علمی می‌توان با افرادی خارج از دانشگاه و حتی در وسعت جهانی، از طریق کلاس‌های جهانی و پروژه‌های بر مبنای مشارکت مانند گلکسی زوو، مشارکت کرد. هوش مصنوعی در حوزه پژوهش و نوآوری به سرعت در حال رشد است و کاربرد آن فرصت‌های شغلی امیدبخشی را ایجاد می‌کند.
هوش مصنوعی ابزاری کمکی برای دانشجویانی است که برای موفقیت در آموزش عالی تلاش می‌کنند. در دانشگاه فلوریدا، تحلیل‌های داده و خودکارسازی برای نظارت مداوم بر نحوه پیشرفت دانشجویان استفاده می‌شود و آن‌ها را در مسیر فارغ‌التحصیلی پیش می‌برد.
هر گاه یک دانشجو از برنامه آموزشی خود باز بماند، اساتید به آسانی متوجه می‌شوند که آن دانشجو نیاز به پشتیبانی بیشتری دارد. تحول دیجیتال، با خودکارسازی فرآیندها، در مصرف منابع مالی و زمانی صرفه‌جویی می‌کند. طی سا‌ل‌های گذشته، دانشگاه می‌سی‌سی‌پی، فرآیند نظارت و رهگیری دانشجویان را با استفاده از اسکنرهای کلاس خودکار کرد. این کار با هدف گردآوری اطلاعات رفتار دانشجویان و کمک به آن‌ها در رسیدن به موفقیت بود.
همچنین مدیران به تفکیک دانشکده‌ها می‌توانند دانشجویان هر دوره را با یکدیگر مقایسه کنند. این فیلتر به تحلیل‌های دانشکده کمک می‌کند تا محبوبیت هر درس بر اساس موضوع و اعضای دانشکده سنجیده شده و تخصیص دروس بهتر انجام گیرد. با استفاده از این اطلاعات مدیران و اساتید بینش بهتری را برای تدوین استراتژی تحصیل بدست می‌آورند.
اینترنت اشیاء
در آموزش عالی این فناوری در فرا-ارتباطات میان ابزار دانشجویان و زیرساخت‌های دانشگاه و خدمات مبتنی بر ابر کاربرد دارد و تجربه شخصی برای دانشجویان فراهم می‌کند. با استفاده از اینترنت اشیاء در وسعت بسیار زیاد، داده‌های به طور معنادار زیادی برای تحلیل در دسترس قرار می‌گیرند. دانشگاه دیجیتال با استفاده از اینترنت اشیاء، در زمان ورود دانشجویان، اساتید و کارکنان به محیط دانشگاه، با ارسال اطلاعات تعاملی مربوطه به دیوایس آن‌ها، در انجام بهتر کارهایشان کمک می‌کند. با ابزار پوشیدنی می‌توان اطلاعات بسیاری از کاربران را کسب کرد و با تحلیل آن‌ها اطلاعات بیشتری به روشی تعاملی و مدرن به کاربران ارائه کرد.
فناوری‌های مبتنی بر موقعیت که به دانشجویان در اطلاع‌رسانی ویژگی‌های هر موقعیت و متصل بودن به محیط فیزیکی کمک می‌کند را می‌توان یکی از کاربردهای اینترنت اشیاء دانست. با استفاده از این فناوری به عنوان مثال، دانشجو زمانی که به کافه‌تریای دانشگاه نزدیک می‌شود، منوی کافه‌تریا بر گوشی او ظاهر گردد.
پهپادها نیز به‌عنوان اشیائی که به اینترنت متصل هستند، مناظر متفاوتی از محوطه‌ی دانشگاه را می‌توانند به دانشجویان بالقوه نمایش دهند. دانشجویان با استفاده از این فناوری‌ها، مسیر‌های دانشگاه را به خوبی یاد می‌گیرند. این فناوری علاوه بر کاربردهای بازاریابی، امنیت و رفاه دانشجویان را نیز ایجاد می‌کند. همچنین از فناوری اینترنت اشیاء برای نظارت و بهینه‌سازی مصرف انرژی استفاده می‌شود.
با استفاده از این فناوری و سنسورهای متصل به چراغ‌ها و سیستم‌های گرمایش و سرمایش، اطلاعات بر لحظه جمع‌آوری شده و میزان روشنایی، گرمایش و سرمایش از راه دور کنترل می‌شود. در نتیجه از مصرف بی‌رویه انرژی جلوگیری شده و هزینه‌ی عملیات کاهش می‌یابد. جمع‌آوری اطلاعات از اشیاء متصل به اینترنت، سبب می‌شود که پردیس دانشگاه هوشمندتر شده، خدمت‌رسانی به دانشجویان بهبود یافته و تصمیمات اثربخش‌تری اخذ گردد.
ظرفیت‌های اینترنت اشیاء در دانشگاه‌ها به توسعه بهتر برنامه‌های تحصیلی منجر می‌شود. این فناوری‌ها یادگیری منفعل را به یادگیری فعالانه تبدیل کرده و برای دانشجویان انگیزه‌های لازم را ایجاد می‌کند. پلتفرم‌های ارتباطات متصل با استفاده از اینترنت اشیاء، به اساتید و دانشجویان کمک می‌کند تا توصیه‌های تحصیلی و محتواهای درسی را تسهیم کرده و بر چگونگی پیشرفت دانشجویان نظارت داشته باشند. در نتیجه کارایی یادگیری را در داخل و خارج از کلاس ارتقاء می‌دهد.
ابزار اسکنر قابل حمل برای دانشجویان این امکان را فراهم می‌کند تا هر چه که به صورت آنلاین می‌نویسند را تسهیم و یا بعنوان تصویری بر گوشی هوشمند خود ذخیره کنند. بدین وسیله دانشجویان می‌توانند اطمینان حاصل کنند که نکته‌برداری از درسی یا سخنرانی‌ای جا نمانده است. با استفاده از این ابزار فرآیند یادگیری به خوبی انجام می‌گیرد. به‌خصوص برای افرادی که با مشکلات یادگیری دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
همچنین می‌توان با استفاده از کارت‌های دانشجویی هوشمند، ابزارهای رهگیری حضور، سنسورهای اثر انگشت و یا دستبندهای هوشمند، حضور دانشجویان را در کلاس‌های درس بررسی کرد. وایتبردهای هوشمند و ویدئوپروژکتورهای متصل به اینترنت کارایی تدریس را افزایش داده و فرآیندهای آموزش و پژوهش را آسان‌تر کرده است.
در مطالب بعدی به بخش سوم این موضوع خواهیم پرداخت.
مقالات مرتبط:
تحول دیجیتال در آموزش (قسمت اول)
ویژگی‌های کلیدی دانشگاه دیجیتال
مدل مفهومی دانشگاه دیجیتال (طراحی شده برای دانشگاه تهران)
