بانکداری باز چیست؟

بانکداری باز- رویکرد کسب‌وکاری پلتفرم‌محور- می‌تواند نحوه ارزش‌آفرینی بانک‌ها را متحول نماید. بانکداری باز، به بانک‌های پیشرو این امکان را می‌دهد تا خود را در معرض داده، الگوریتم‌ها و فرآیندها از طریق رابط‌های برنامه‌نویسی کاربری قرار دهند و فرصت‌های جدید درآمدی ایجاد کنند. خارج از محدوده صنعت بانکداری، شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، اپل، فیسبوک و آمازون (گافا)^[۱]، با ایجاد مدل‌های کسب‌وکار پلتفرم‌محور، مزایای استراتژیک بزرگی خلق کرده‌اند. یک بانک باز شدن به معنای بانکی است که مانند یک سازمان پلتفرمی عمل می‌کند و مدل کسب‌وکاری دارد که افراد و فرآیندها را به دارایی‌های یک زیرساخت فناوری متصل می‌کند.

بانکداری باز، رویکرد جدیدی است که به سرعت در بانکداری دنیا در حال توسعه است. بانکداری باز سیستمی است که کاربر را مجهز به یک شبکه مالی از طریق استفاده از رابط برنامه‌‌نویسی کاربردی[۲] می‌‌کند. در واقع همان اشتراک‌گذاری اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی و ایمن می‌باشد و تنها در صورتی که مشتری اجازه آن را صادر کند، رخ می‌دهد. نحوه ایجاد، به اشتراک‌گذاری و دسترسی به داده‌‌های مالی توسط استاندارد بانکداری باز تعریف می‌شود. این نوع بانکداری با استفاده از شبکه‌های مختلف به جای تمرکزگرایی، به مشتریان خدمات مالی کمک می‌‌کند تا بتوانند اطلاعات مالی خود را به شکلی کاملاً امن و مطمئن، با دیگر مؤسسات مالی به اشتراک بگذارند.

همچنین، به مشتریان این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه به شعب بانک یا وارد کردن اطلاعات به صورت دستی در نرم‌افزار اینترنت بانک، تمامی امور بانکی را در نرم‌افزارهای داخلی خود انجام دهند. در این روش، انتقال وجوه آسان‌تر شده و کاربران می‌توانند با مقایسه خدمات، بهترین و به‌صرفه‌ترین گزینه سرویس بانکی را برگزینند. بانکداری باز به عنوان «داده‌‌ بانکی باز» نیز شناخته می‌‌شود. در بانکداری باز، عملیات بانکداری محدود به چاردیواری بانک‌ها نیست و بانک‌ها در اصل تأمین‌کننده بستر و پلتفرم برای عملیات بانکی هستند.

بانکداری باز، تجربه بانکی مشتریان را به چندین روش بهبود می‌دهد. این نوع بانکداری، بانک‌‌های بزرگ را ناچار به رقابت با بانک‌‌های کوچک‌‌تر و جدیدتر کرده و در نتیجه منجر به خدمات ارزان‌تر، ارائه فناوری بهتر و نیز ارائه خدمات بهتر به مشتریان می‌‌شود. بر اساس مقررات بانکداری باز، بانک‌‌ها باید به صورت آنلاین یا در شعبه، اطلاعات دقیق و بی‌‌طرفانه را منتشر کنند تا به مشتریان اجازه دهند کیفیت خدمات ارائه شده را ارزیابی کنند؛ این روش به معنای حرکت به سوی شفافیت از سوی بانک‌‌ها به منظور ارائه بهترین تجربه مشتری ممکن است.

امروز بانکداری باز منبع اصلی نوآوری در صنعت بانکداری است. یک اپلیکیشن بانکداری باز برای مشتریانی که می‌‌خواهند یک خانه را خریداری کنند، می‌‌توانند به صورت خودکار محاسبه کند که چه تعداد از مشتریان بر اساس اطلاعات موجود توانایی پرداخت پول را دارند. این برنامه‌‌ها همچنین می‌‌توانند یک تصویر قابل اطمینان‌‌تر از دستورالعمل‌‌های وام‌دهی ارائه دهند. اپلیکیشن دیگری ممکن است به مشتریان با مشکل بینایی کمک کند تا از طریق دستورالعمل‌های صوتی، امور مالی خود را به شیوه بهتری مدیریت کنند. بانکداری باز همچنین می‌‌تواند به کسب‌‌وکارهای کوچک کمک کند تا از طریق حسابداری آنلاین در هزینه‌‌های خود صرفه‌‌جویی کنند و شرکت‌‌های فعال در زمینه تشخیص کلاهبرداری را قادر به نظارت بیشتر بر حساب‌‌های مشتری و شناسایی مشکلات می‌کند.

شکل ۱. مدل کسب‌وکار بانکداری باز

شکل ۱، مدل کسب‌وکار بانکداری باز را بر اساس مدل مؤسسه اکسنچر نشان می‌دهد.

بانکداری باز در صورتی که به همراه تعهد و مشارکت هیئت‌مدیره بانک باشد، دو مزیت اصلی به همراه خواهد داشت:

کاهش هزینه: کاهش هزینه از طریق بانکداری باز، به این دلیل امکان‌پذیر می‌شود که زمان ورود به بازار و هزینه‌های ارائه محصول را کاهش می‌دهد و یکپارچگی با سایر تأمین‌کنندگان و اجزای اکوسیستم را آسان‌تر می‌کند.

مدیریت استعداد: بانکداری باز می‌تواند به فرآیند مدیریت استعداد در بانک‌ها کمک نماید و امکان جذب و بهره‌مندی از استعدادها را در کل اکوسیستم فراهم نماید.

به اعتقاد اکسنچر، مدل‌های کسب‌وکار دیجیتالی که بانکداری باز را امکان‌پذیر می‌کردند، بر چهار نوع هستند که در ادامه توضیح داده می‌شوند و در شکل ۲ قابل مشاهده است.

شکل۲. مدل‌های کسب‌وکار بانکداری مبتنی بر رابط‌های برنامه‌نویسی کاربری

تأمین‌کنندگان زیرساخت^[۳]

دستورالعمل خدمات پرداخت (۲)^[۴] بانکداری باز را امکان‌پذیر می‌کند و بانک‌ها را وادار می‌کند که امکان دسترسی شرکت‌های ثالث را به حساب‌های مشتریان باز کنند. بانک‌هایی که صرفاً در حیطه قوانین عمل کنند و از حداقل تطبیق با این قوانین بهره‌مند شوند، در این دسته جای گرفته و فرصت‌های زیادی را از دست می‌دهند.

مدیر رابطه دیجیتال^[۵]

استفاده از رابط‌های برنامه‌نویسی کاربری و بازآرایی و ترکیب انواع خدمات در قالب یک برنامه کاربردی می‌تواند نوآوری تحول‌آفرینی باشد. بانک‌ها، به خصوص بانک‌های کوچک‌تر می‌توانند از طریق نوآوری خارجی و به واسطه رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی، تجربه مشتری را دیجیتال نمایند.

بانک‌هایی که از این مدل پیروی می‌کنند، بایستی از مشارکت شرکت‌های شخص ثالث اطمینان یابند، چرا که در غیر این صورت منجر به تجربه مشتری غیریکپارچه می‌شود

مهاجمان دیجیتال^[۶]

ایجاد رابط‌های برنامه‌نویسی کاربری داخلی می‌تواند فرآیندها را تقویت کند و بهره‌وری هزینه ایجاد نماید و نوآوری را شتاب دهد. رابط‌های کاربری برنامه‌نویسی داخلی، بانک‌ها را قادر می‌سازند تا چابکی کسب‌وکار خود را افزایش دهند و زمان ورود محصول به بازار را کاهش دهند. در رویکرد سنتی فناوری اطلاعات بانک‌ها، بین ۱۸ تا ۲۴ ماه زمان برای ورود محصول به بازار نیاز بوده است. رابط‌های برنامه‌نویسی کاربری می‌توانند زمان ارائه محصول را به چند هفته کاهش دهند.

بازیگر پلتفرم باز^[۷]

در این حالت، بانک از رابط‌های برنامه‌نویسی کاربری سایر سازمان‌ها برای ایجاد سرویسی که قابل فروش به سایر سازمان‌ها در پایین زنجیره‌ ارزش خود است، استفاده می‌کند. شرکای اکوسیستم ‌هم می‌توانند خدمت موردنظر را با سایر سرویس‌های ارزش‌افزوده ترکیب کرده و آن را به کاربران بفروشند.

اکسنچر به بانک‌ها توصیه می‌کند که برای توسعه و مدیریت رابط‌های برنامه‌نویسی کاربری، طراحی رابط‌های برنامه‌نویسی کاربری مناسب برای توسعه‌دهندگان را در دستور کار قرار دهند و اضافه می‌کند که مدل‌های اجرایی جدید با در نظر گرفتن تحولات ساختار سازمانی به ویژه ترکیب فعالیت‌های فناوری اطلاعات و توسعه محصول در راستای بانکداری باز ضروری هستند. همچنین فرهنگ سازمانی باز و پشتیبانی مدیریت ارشد از دیگر ضروریات مدل بانکداری باز محسوب می‌شوند. در نهایت، ابزارهای هوش مصنوعی را برای مدیریت مؤثر شرکای اکوسیستم و تصمیم‌گیری سریع با وجود حجم بالای داده، مؤثر می‌داند.

[۱] Google, Apple, Facebook, Amazon (GAFA)

[۲] API

[۳] Utility Provider

[۴]   Payment Services Directive 2 (PSD2): مجموعه قوانینی است که برای متناسب‌سازی بازار اروپا با خدمات پرداخت طراحی شده و در ویرایش دوم آن، به کمک بازیگران جدید شبکه بانکی آمده و می‌خواهد محدودیت‌های فعل سرویس‌های پرداخت را برای آنها از بین ببرد. طبق این قانون، بانک‌ها، در صورت درخواست مشتری باید اطلاعات مشتریان را با ارائه‌دهندگان سرویس‌های پرداخت به اشتراک بگذارند تا بتواند از تازه‌واردان حمایت کند. این شیوه از «بانکداری باز» می‌تواند به‌طور اساسی زنجیره ارزش پرداخت را تغییر داده و بانک‌ها را ملزم به ارزیابی مجدد روش‌های کسب‌وکار خود نماید.

[۵] Digital Relationship Manager

[۶] Digital Category Killer

[۷] Open Platform Player

مقالات مرتبط:

تحول دیجیتال؛ چیستی و چرایی

گونه های استراتژی دیجیتال در صنعت بانکداری

رسانه های اجتماعی در صنعت بانکداری: مزایا و چالش ها

اکوسیستم بانکداری دیجیتال چیست؟

آینده صنعت بانکداری و مدل های کسب و کار دیجیتال