در مطالب گذشته به کاربرد فناوریهای دیجیتال در صنعت تلکام شامل هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و فایوجی در پرداختیم. در این مطلب به فناوریهای رایانش ابری، کلانداده و بلاکچین خواهیم پرداخت.
استفاده از رایانش ابری مزایای متعددی را برای سازمانها به ارمغان میآورد که در ادامه اصلیترین مزایای این فناوری بررسی میشود:
رایانش ابری سازمانها را از سرمایهگذاری گسترده در سختافزار، نرمافزار و نیروی انسانی مرتبط با آنها بینیاز میکند و بهروزرسانی زیرساختهای فناوری اطلاعات نیز بسیار سادهتر و کمهزینهتر خواهد شد. استفاده از ابر به سازمانها اجازه میدهد تا زیرساختهای فناوری اطلاعات خود را در صورت نیاز کم یا زیاد کنند و به جای انتظار برای زمان تحویل زیرساختهای موجود روند کار را بدون دردسر ممکن میکنند.
سازمانها میتوانند از رایانش ابری برای انتقال خدمات خود به یک محیط مجازی استفاده کنند که باعث کاهش مصرف انرژی ناشی از ایجاد یک زیرساخت فیزیکی میشود. همچنین منجر به استفاده کارآمدتر از توان محاسباتی و زمان میشود.
انعطافپذیری مدلهای عملیاتی مبتنی بر ابر به سازمانها اجازه میدهد تا چرخههای توسعه کوتاهتری برای محصولات جدید داشته باشند. این امر از پاسخ سریعتر و کارآمدتر به نیازهای مشتریان پشتیبانی میکند. از آنجا که ابر در صورت تقاضا در دسترس است، سرمایهگذاریهای زیرساختی کمتری لازم داشته و باعث صرفهجویی در زمان تنظیم اولیه میشود. رایانش ابری امکان توسعه محصول جدید بدون سرمایهگذاری را میدهد.
ترکیب قدرت پردازشی بالقوه نامحدود و دادههای گوناگون، سازمانها را در توسعه سیستمهای خود یاری میرساند تا از این طریق، فهم دقیقتر و جامعتری از مشتری به دست آورند و تصمیمات بهتری اتخاذ نمایند. این عامل به سفارشی نمودن بیش از پیش محصولات منجر خواهد شد. با استفاده از خدمات سازمانی مبتنی بر ابر، خریداران و فروشندگان به یکدیگر نزدیکتر شده و هر دو از برنامههای به اشتراکگذاریشده در ابر استفاده مینمایند.
با استفاده از رایانش ابری، تأمینکننده خدمات ابری، موظف به مدیریت فناوری خواهد بود و از همین جهت، سطح بالاتری از محافظت داده و امکان بازیابی اطلاعات را در صورت از دست رفتن فراهم میکند.
در این بخش برخی از کاربردهای رایانش ابری که به شرکتهای مخابراتی کمک میکند در ادامه ذکر میشوند:
بدون شک داده یکی از داراییهای استراتژیک شرکتهای تلکام در عصر حاضر است. حجم انبوهی از منابع داده نظیر پروفایل مشتریان، داده دستگاهها، الگوهای استفاده مشتری، داده مکانی و نظایر این موارد وجود دارد. حفظ و نگهداری مشتریان، شناسایی و مدیریت مشتریان بالقوه هدف، برنامهریزی و بهینهسازی شبکه از جمله مزایای کلان داده برای شرکت تلکام میباشد. هرچند که کاربردهای تحلیل داده و کلان داده محدود به موارد ذکر شده نمیگردد و متناسب با رشد فناوری، ابتکارات و نوآوریهای بیشتر و جدیدتری در رابطه پدید میآیند. میتوان تمامی موارد کاری را به چهار گروه اساسی تقسیم کرد. این موارد در شکل ۱ ارائه شدهاند.
در ادامه به تشریح هریک از این گروههای چهارگانه میپردازیم:
شکل ۱. چهار گروه منتفع از فناوری تحلیل داده
امروزه برای شرکتهای تلکام، بهبود و بهینهسازی تجربه مشتری، کلید وجه تمایز آنها با سایر رقبا و کاهش نرخ ریزش مشتریان است. بسیاری از شرکتهای تلکام با بهکارگیری هدوپ و تجزیه و تحلیل کلاندادهها به دنبال کسب یک دید ۳۶۰ درجهای درست از مشتریان خود در طول سفر مشتری و در تمامی کانالهای متنوع تعاملی میباشند. شرکتهای تلکام براساس جزئیات پروفایل مشتریان، آنها را هدفگذاری مینمایند و پیشنهادات قانعکننده و کاملا شخصیسازیشده براساس رفتار و تجربه مشتری را به مخاطبین خود ارائه مینمایند. پیشبینی و کاهش نرخ ریزش مشتریان از دیگر اهداف مهم شرکتهای تلکام در مدیریت تجربه مشتری است. برخی از موارد کاری کلیدی در این حوزه عبارتند از:
شرکتهای ارائهدهنده سرویسهای ارتباطی برای برخورد با حجم انفجاری داده تلفنهمراه، نیازمند سرمایهگذاری گستردهای بر روی شبکه خود میباشند. ظرفیت شبکه، یکی از منابع ارزشمند است و شرکتهای تلکام به دنبال استفاده گسترده از کلاندادهها و تحلیل داده جهت مانیتورینگ موثر و مدیریت ظرفیت شبکه، ایجاد مدلهای پیشبینی ظرفیت، اولویتبندی و تصمیمگیری درخصوص برنامهریزی توسعه شبکه میباشند.
با استفاده از داده وضعیت ظرفیت بهصورت بههنگام، شرکتهای ارائهدهنده خدمات ارتباطی قادر به بصریسازی و مشاهده مناطق با تراکم بالا در مواردی میباشند که با توجه به میزان ظرفیت پیشبینیشده، احتمال قطعی بهشدت افزایش مییابد تا بتوانند اولویتبندی جهت توسعه ظرفیت جدید را انجام دهند. همچنین برای مناطقی که دارای ظرفیت بیش از حدی میباشند، میتوان با اجرای کمپینهای خاص و یا تبلیغات اقدام به جذب مشتری جدید و یا بستههای تشویقی مختص مشترکین موجود بهمنظور استفاده حداکثری از ظرفیت شبکه کرد.
بهینهسازی و بهکارگیری موثر ظرفیت شبکه باعث صرفهجویی میلیونها دلار برای شرکتهای تلکام طی سالها میگردد. به کمک تحلیلهای بلادرنگ و میزان ترافیک، شرکتهای ارائهدهندۀ خدمات ارتباطی میتوانند مدلهای پیشبینی ظرفیت را ایجاد نمایند و با مانیتورینگ مستمر میزان واقعی ترافیک در مقابل ترافیک پیشبینیشده در گذشته، از بینش بهدست آمده جهت بهینهسازی مدل و برنامهریزی ظرفیت مکمل در مواردی که احتمال قطعی وجود دارد، استفاده نمایند.
یکی دیگر از حوزههای کلیدی و کاربردی برای شرکتهای ارائهدهنده خدمات ارتباطی، استفاده از کلان داده جهت بهبود بازده داخلی، بهبود فرایندها و صرفهجویی در هزینهها در عملیاتهای کلیدی شرکتهای تلکام است. این شرکتها از راهحلهای کلان داده ارائه شده توسط هدوپ در موارد متعددی نظیر به حداقل رساندن نشت درآمد، مدیریت شبکه و امنیت سایبری، به حداقل رساندن زمان سفارش تا فعالسازی با توجه به شناسایی فعالانه مسائل مشتریان و رفع آنها.
شرکتهای ارائهدهنده سرویسهای ارتباطی به دلیل دستیابی به حجم گسترده و ارزشمندی از منابع متنوع در حال رشد داده شامل جمعیتشناسی مشترکین، مکان آنها، استفاده شبکه، دستگاه، استفاده برنامه و مواردی از این دست، دارای مزایای منحصربهفردی میباشند. با توجه به وجود این حجم داده در شرکتهای مخابراتی، امکان استخراج، مدلسازی، تجمیع و شناسایی این مجموعههای داده بهمنظور ارائه آمارهای قدرتمند فراهم میباشد که میتواند دارای ارزش مشهودی برای سایر کسبوکارها باشد.
در ادامه کاربردهای اساسی بلاکچین در صنعت مخابرات مورد بررسی قرار میگیرد.
کشف و جلوگیری از کلاهبرداری یکی از اولویتهای بیشتر ارائهدهندگان خدمات ارتباطی میباشد. صنعت مخابرات با اینکه متحمل خسارات بسیاری در این زمینه شده است ولی تاکنون یک راهحل دائمی و موثر برای جلوگیری از این امر پیدا نکرده است. بلاکچین میتواند یک راهکار اثربخش برای کاهش هزینه کلاهبرداری در رومینگ و مدیریت هویت شرکتهای مخابراتی ارائه کند.
در کلاهبرداری رومینگی از آنجایی اینکه مشترک در شبکهای غیر میزبان حضور دارد، به دلیل آنکه تبادل داده میان میزبان و میهمان زمان میبرد، کشف کلاهبرداری نیز طولانیتر خواهد بود. در نتیجه احتمال کلاهبرداری افزایش مییابد. همچنین به دلیل کنترل ناکافی در زمانی که کلاهبرداری اتفاق میافتد، زمان لازم برای واکنش به کلاهبرداری در رومینگ بیشتر از زمان واکنش به همان تقلب در اپراتور میزبان است. یک سامانه بلاکچین اختصاصی میتواند مابین اپراتورهای دارای تفاهم رومینگ بهوجود آید و از این طریق هم در زمان رسیدگی به تقلب و هم در هزینههای آن صرفهجویی میشود.
اطلاعات هویت مشترک برای ایجاد حساب کاربری و اختصاص خدمات به مشتریان ضروری است. سرقت هویت مشترکین زمانی اتفاق میافتد که یک مشترک برای دریافت خدمات از هویت جعلی یا هویت یک مشترک دیگر (قربانی) استفاده میکند. بهعنوان مثال کلاهبرداران بهجای استفاده از اطلاعات خود، با اطلاعات فرد دیگری برای خرید سیمکارت اقدام میکنند. راههای زیادی وجود دارد تا هویت یک مشترک با خطر مواجه شود (ایمیل فیشینگ، شبیهسازی سیم کارت و غیره) با توجه به خدمات متنوعی که توسط شرکتهای مخابراتی ارائه میشود، دزدی هویت میتواند دسترسی به بسیاری از این خدمات را برای سارقین ممکن سازد که هزینههای زیادی را به مشترکین و اپراتورها تحمیل میکند.
رمزنگاری عمومی-خصوصی از الزامات بلاکچین بهشمار میرود و میتواند برای شناسایی یک دستگاه و ارتباط دادن آن به هویت مشترکین استفاده شود. بهجای انتشار شناسه بینالمللی در تمامی شبکه، دستگاه تلفنهمراه یک کلید عمومی ایجاد و در شبکه منتشر میکند. دستگاه این کلید عمومی را از کلید خصوصی که بهصورت امن در تلفن همراه ذخیره شده است، ایجاد میکند. نه اپراتور و نه هیچ کدام از واسطهها نیازی به دانستن این کلید خصوصی ندارند. سیمکارت الکترونیک میتواند با رمزنگاری اطلاعات شخصی به وسیله کلید خصوصی محافظتشده آنها را امن کند. این کلید خصوصی تنها با یک دستگاه در ارتباط است، بنابراین سرقت کردن آن کار بسیار دشواری است.
از بلاکچین میتوان به عنوان یک دفتر کل به اشتراک گذاشته شده که تراکنشهای هویتی را ذخیره میکند، استفاده نمود. ارائه دهندگان خدمات ارتباطی میتوانند خدمات احراز هویت به عنوان یک سرویس را برای مشترکان فراهم کنند که این امر به نوبه خود باعث افزایش سودآوری از طریق انعقاد توافقنامههای مناسب با مشترکین میشود. به محض اینکه یک کاربر به عضویت یک اپراتور در میآید، اپراتور یک هویت الکترونیکی را برای آن کاربر ایجاد میکند.
کلید خصوصی مرتبط با هویت ایجاد شده، به صورت امن بر روی سیمکارت ذخیره میشود. اپراتور با استفاده از کلید عمومی به دست آمده از هویت دیجیتال، یک هویت مجازی ایجاد کرده و مجموعهای از اطلاعات استاندارد ضروری مانند نام، آدرس و غیره را به آن اضافه میکند. سپس اپراتور به وسیله کلید خصوصی خود یک امضای دیجیتال ایجاد میکند. در مرحله بعد، یک اشارهگر به همراه توضیحات ضروری به شبکه بلاکچین اضافه میشود.
حال اگر مشترک بخواهد از خدمات یک وبسایت که با اپراتور تفاهمنامه همکاری انعقاد کرده است استفاده نماید، وبسایت مذبور برای احراز هویت مشترک، برنامه کاربردی نصب شده بر روی موبایل مشترک را ملزم به فراهم نمودن اطلاعات هویتی مینماید. یک نسخه از محتویات دفتر کل به وبسایت پذیرنده (در اینجا برنامه کاربردی تجارت الکترونیک) فرستاده میشود. حال برنامه کاربردی وبسایت تجارت الکترونیک در میان همه ورودیهای موجود در بلاکچین به دنبال اطلاعات هویتی مدنظر میگردد.
پس از اینکه هویت مجازی مورد نظر پیدا شد، وبسایت پذیرنده باید از این موضوع که هویت مجازی دقیقا متعلق به مشترک مورد نظر است اطمینان پیدا کند، بدین منظور برنامه کاربردی وبسایت با استفاده از کلید عمومی به دست آمده از هویت مجازی، یک درخواست رمزنگاری شده را به برنامه کاربردی موجود بر روی موبایل مشترک میفرستد. برنامه کاربردی مشترک با استفاده از کلید خصوصی ثبت شده در سیم کارت میتواند این درخواست رمزنگاری شده را رمزگشایی کرده و به وبسایت پذیرنده پاسخ دهد. در ادامه وبسایت پذیرنده یک هویت مجازی از تراکنش تجاری صورت گرفته را تولید و سپس در دفتر کل ذخیره میکند.
اگر مشترک بخواهد برای بار دیگر از همان سایت اشاره شده سرویس بگیرد، میتواند از مکانیزم بالا استفاده کند. همچنین از قبل در دفتر کل تاریخچه تراکنش ضبط شده و بنابراین تمایلات کاربر مشخص است. وبسایت تجارت الکترونیکی میتواند از این اطلاعات و تمایلات کاربر در سامانههای پیشنهادگر به منظور بهبود کیفیت خدمات استفاده میکند. همچنین مشترک میتواند از همان اطلاعات هویت مجازی ایجاد شده از تراکنش قبل به منظور ورود به یک وبسایت تجارت الکترونیک دیگر با همان مکانیزم قبل استفاده کند. سیستم احراز هویت مجازی توسط اپراتور را میتوان برای ایجاد دیگر سامانههای مجازی مشابه مانند سامانه احراز هویت برای خدمات مسافرتی به کار برد.
در این مورد همه جزئیات مربوط به هویت مشترکین لازم نبوده و فقط موارد مرتبط (مانند آدرس محل اقامت) و دیگر ویژگیها (نظیر مسافرت) برای ایجاد هویت مجازی برای خدمات مسافرتی کافی است. تحقق چنین سامانههای خدمات مدیریت هویتی فقط به تعداد نهادهای ارائهدهنده خدمات که با اپراتور شراکت داشته و اپراتور میتواند آنها را در سیستم مبتنی بر بلاکچین ثبت کند، وابسته است.
این امکان برای اپراتورهای ارائهدهنده خدمات ارتباطی وجود دارد که کاربرد احراز هویت مبتنی بر بلاکچین را بسط داده و راهکارهایی را برای تهیه فضای ذخیره اطلاعات و ارائهدهنده خدمات اصالتسنجی به مشتریان خصوصی ارائه دهند. برای مثال یک موسسه آموزشی را در نظر بگیرید. موسسات آموزشی گواهینامهها و مدارک تحصیلی را برای فارغالتحصیلان خود صادر میکنند. در سیستم فعلی فرآیند صدور این نوع گواهینامهها غیرقابلاعتماد و از هم گسیخته است. اغلب احتیاج به تهیه یک رونوشت از گواهینامه جهت ارائه به نهادهای دیگر جهت اثبات اتمام تحصیلات وجود دارد. امروز ممکن است مراحل دیگری مانند استعلام از دانشگاه در رابطه با صحت و سقم مدرک یا اعتماد به عامل سوم در جهت تایید مدارک وجود داشته باشد.
اپراتورهای ارائهدهنده خدمات ارتباطی میتوانند خدمات مبتنی بر بلاکچین مانند تاییدیه هویت، مدیریت دادهها و خدمات ذخیره دادهها را به مشتریان و مشترکان خصوصی ارائه داده و از این طریق سوددهی خود را افزایش دهند. یک موسسه آموزشی با ثبت نام در اپراتور، گواهینامههای مشترکین را به صورت الکترونیکی بر روی بلاکچین ذخیره میکند. برای آن دسته از مشترکینی که در اپراتور ثبتنام کردهاند (و البته فارغالتحصیل موسسه آموزشی اشارهشده هستند)، هویت و مدارک تحصیلیشان توسط دانشگاه و از طریق کانالهای سنتی تایید میشود و دانشگاه نسخه دیجیتالی مدارک را همراه با جزئیات کامل اعم از نام دروس، تاریخ صدور مدرک و غیره را به مشترک تخصیص میدهد.
اگر کارفرمای یک کاربر درصدد اصالتسنجی و اطمینان از صحت و سقم مدارک کاربر برآید، کاربر کافی است فقط گواهی الکترونیکی موجود بر سیستم بلاکچین را به کارفرما ارائه کرده و کارفرما میتواند از این موضوع که گواهینامه توسط موسسه آموزشی یا دانشگاه صادر شده است و در نتیجه اصل است اطمینان حاصل نماید. علاوهبراین، اپراتور میتواند گستره مشتریان خود را به شرکتها بسط داده و انواع اسناد، شامل گواهیهای بیمه، بلیتهای هواپیمایی، رزرو هتل و بسیاری از موارد دیگر که احتیاج به ذخیره شدن به صورت دیجیتالی و اصالتسنجی دارند را تحت پوشش قرار دهد.
پیادهسازی فایوجی مثال دیگری از مزیتهای بالقوه بلاکچین در سادهسازی، تسهیل و تسریع فرایندها است. شرکتهای ارائهدهنده خدمات ارتباطی در راستای تحقق وعده نسل پنجم شبکههای مخابراتی مبنی بر دسترسی گسترده و سراسری به شبکههای مختلف، به مدیریت گرههای ناهمگون و مکانیزمهای دسترسی نیاز دارند. انتخاب سریعترین گره دسترسی برای هر کاربر یا دستگاه چالش اساسی آینده خواهد بود. بلاکچین میتواند نسل جدید از مکانیزمهای انتخاب دسترسی در جهت ایجاد راهکارهای پایدار را تحقق بخشد.
حسگرهای اینترنت اشیا معمولا اطلاعات حساسی درباره داراییهای مهم مشتریان شرکت در خود جای دادهاند که این موضوع امنیت داده و شبکه را به موضوع مهمی تبدیل میکند که هم هزینهبردار و هم پراهمیت است. همچنین بزرگتر شدن شبکه اینترنت اشیا به معنی مدیریت و ردیابی شبکه پیچیدهتری است که منجر به سامانهای با چشمانداز متنوع بدون یک پلتفرم مشترک میشود. بلاکچین با استفاده از تعداد زیادی گره یک شبکه همتا به همتا، خودگران و امن ایجاد میکند. هرکدام از این گرهها نماینگر یک دستگاه اینترنت اشیاء است که قابلیت دیدن تغییرات در شبکه را دارد.
فناوریهای دیجیتال در صنعت تلکام (بخش اول)