مدیر ارشد دیجیتال کیست؟

حکمرانی دیجیتال به معنای طراحی و بهره‎برداری از ساختارهای سازمانی لازم برای توسعه و تخصیص منابع در حوزه تحول دیجیتال می‌باشد (بونت و وسترمن، ۲۰۱۴). هدف از این سازوکارها، پیشبرد هرچه بهتر اقدامات دیجیتال سازمان است. یکی از انواع حکمرانی دیجیتال، انتصاب مدیر ارشد دیجیتال به عنوان راهبر تحول دیجیتال در سازمان است. تعریف یکسانی برای مدیر ارشد دیجیتال در سازمان وجود ندارد (هفک و همکاران، ۲۰۱۶)؛ اما به طور کلی وی یک استراتژیست کسب‌وکار است که درک دقیقی از تأثیرات فناوری‌های دیجیتال در سطح سازمان دارد. وی مسئول تحول سازمان با کمک فناوری‌های دیجیتال است. در حال حاضر، جایگاه مدیر ارشد دیجیتال، در بین تمامی مقام‌های مدیریت ارشد، سریع‌ترین رشد را داراست و عموم این افراد (۸۸ درصد) در شرکت‌های ایالات متحده امریکا مشغول به کار هستند (هورلکر و هس، ۲۰۱۶).

به گفته مدیر ارشد دیجیتال موسسه بارکلیس، مدیران ارشد دیجیتال به این منظور استخدام می‌گردند تا کسب‌وکاری که مشتری از سازمان تصور می‌کند را متحول سازند (دونن، ۲۰۱۷). این موضوع به معنای آن نیست که مدیر ارشد دیجیتال مسئول طراحی یک سیستم خاص برای این هدف است، بلکه وی وظیفه دارد تا تمامی سازمان را در راستای این تحول، هم‌فکر و یکپارچه سازد تا فرهنگی ایجاد کند که توجه به نیازهای مشتری در رأس آن قرار گرفته باشد.

در تعریفی دیگر، مدیر ارشد دیجیتال بالاترین سمت سازمانی به منظور تحولات دیجیتال در ساختار آن می‌باشد (کروتزر، ۲۰۱۸). وظائف عمده این سمت سازمانی عبارت‌اند از:

• • ایجاد مدل کسب‌وکار دیجیتال
  • ارائه نوآوری‌های دیجیتال
  • ارتقای یکپارچگی در سراسر سازمان

البته باید به این نکته توجه داشت که مدیر ارشد دیجیتال ماهیت ایستا و ثابت برای سازمان‌های مختلف ندارد. رهبر دیجیتال موفق در سازمان، باید با توجه به شرایط آن سازمان، اقدامات مقتضی را در نظر بگیرد.

اهمیت و ضرورت انتصاب مدیر ارشد دیجیتال

برای بسیاری از سازمان‌ها، شروع تحول دیجیتال، انتصاب مدیر ارشد دیجیتال می‌باشد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این انتصاب، پیام آغاز تغییرات در سازمان را به بدنه آن می‌رساند (سینگ و هس، ۲۰۱۷). اما هر شرکتی نیازمند جایگاه مجزا، با عنوان مدیر ارشد دیجیتال نیست. بلکه در برخی از سازمان‌ها، این مسئولیت می‌تواند به مدیران ارشد دیگر (مثل مدیران فناوری اطلاعات، بازاریابی و استراتژی) محول گردد. اما در سازمان‌هایی که قصد جدی برای تحول داشته و معمولاً از مقیاس بزرگ‌تری برخوردارند، ضرورت وجود مدیر ارشد دیجیتال احساس خواهد شد. به منظور ارزیابی ضرورت انتصاب مدیر ارشد دیجیتال، ۲ مؤلفه مورد بررسی قرار می‌گیرد (سینگ و هس، ۲۰۱۷):

• • حجم تقاضا برای تحول دیجیتال از خارج سازمان
  • پیچیدگی سازوکارهای درون‌سازمانی برای تحول دیجیتال

مدیر ارشد دیجیتال تنها در سازمانی مفید خواهد بود که عزم جدی برای تحول دیجیتال، و به‎تبع آن هزینه‌های مختلفی که در پی دارد، داشته باشند (سینگ و هس، ۲۰۱۷). پیش از انتصاب این پست سازمانی، باید از هماهنگی و یکپارچگی تمامی سازمان اطمینان حاصل کرد. با توجه به تغییر ساختار سازمان، زنجیره دستورات با آغاز سفر دیجیتال، دستخوش تغییر خواهد شد. شکل ۱، نمایی از نیاز یا عدم نیاز به مدیر ارشد دیجیتال با توجه به ساختار سازمان را نمایش داده است.

شکل ۱. بررسی نیاز به مدیر ارشد دیجیتال (سینگ و هس، ۲۰۱۷)

هفک و همکاران (۲۰۱۶) معتقدند که هر سازمانی به مدیر ارشد دیجیتال نیاز ندارد. اما سازمان‌هایی که این چهار عامل برای کسب‌وکارشان تأثیرگذار است، باید به فکر انتصاب مدیر ارشد دیجیتال باشند. این عوامل چهار‌گانه عبارت‌اند از (هفک و همکاران، ۲۰۱۶):

• • فشار برای دیجیتالی سازی
  • نیاز به هماهنگی بین اقدامات دیجیتال سازمان
  • جایگاه و اعتبار مدیر ارشد اطلاعات
  • تمرکز برنامه‌های تحول دیجیتال

جایگاه مدیر ارشد دیجیتال

کروتزر و همکاران (۲۰۱۸) معتقد است که مدیر ارشد دیجیتال می‌بایست در سطحی مابین مدیرعامل سازمان و دیگر مدیران ارشد قرار بگیرد. در این سازوکار که در شکل ۲ نمایش داده شده است، مدیر ارشد دیجیتال به مثابه یک مترجم، نیازهای سطوح پایین‌تر را برای مدیران عامل تعبیر کرده و در جهت عکس، می‌تواند تصمیماتی که در سطح عالی سازمان اتخاذ می‌گردد را به سطوح پایین‌تر انتقال دهد. با توجه به این موضوع، واحدی که ذیل مدیریت ارشد دیجیتال فعالیت خواهد نمود، جایگاه متمایزی از دیگر واحدها خواهد داشت.

شکل۲. جایگاه مدیر ارشد دیجیتال در ساختار سازمانی (کروتزر، ۲۰۱۸)

شایستگی‌های مدیر ارشد دیجیتال

مفهوم شایستگی اولین بار توسط دیوید مک‌کللند در سال ۱۹۷۳ در مقاله «سنجش شایستگی به جای هوش» مطرح شد. او استدلال می‌کند که آزمون‌های سنتی هوش و همین‌طور شرایط دیگری مثل مدرک تحصیلی، برای پیشگویی عملکرد شغلی محکوم به شکست هستند. استدلال‌های مک‌کللند در مخالفت با نارضایتی فزاینده با آزمون هوش و استعداد و رویکردهای سنتی تجزیه و تحلیل شغل برای انتخاب کارکنان، طرحی برای آزمون شایستگی بود. او تلاش کرد گزینه دیگری از آزمون هوش و استعداد سنتی را پیدا کند که اندازه‌گیری عمیق‌تری را در پی داشت و وی آن را شایستگی‌ها نامید. شایستگی به عنوان صفت مشخصه یک فرد تعریف شده است و وی را قادر می‌سازد عملکرد بالایی در شغل، نقش و یا موقعیتی که به او داده شده است، ایفا نماید.

با توجه به اینکه مدیر ارشد دیجیتال یک مدیر ارشد در سازمان است، بسیاری از شایستگی‌های وی با سایر مدیران ارشد مشابهت دارد. اما به صورت خاص می‌توان شایستگی‌های مدیر ارشد دیجیتال را در چهار دسته طبقه‌بندی نمود:

• • خصیصه‌های فردی: برخی از شایستگی‌های مدیریتی، موضوعاتی ذاتی هستند. یک مدیر ارشد دیجیتال با کمک این موهبت‌ها می‌تواند تأثیرگذاری بیشتر بر تحول سازمان داشته باشد. این موارد عبارت‌اند از: شخصیتی کاریزماتیک، جنب‌وجوش، تفکر چابک، نتیجه گرایی، تواضع، بشاش بودن، تجربه در حوزه تحول دیجیتال، صداقت، فرصت‌طلبی، برونگرایی و قابل‌اعتماد بودن.
  • مهارت‌های حرفه‌ای: همانند ویژگی‌های شخصی، موضوعاتی هستند که افراد حرفه‌ای در جایگاه‌های متفاوت، می‌بایست به آن‌ها عمل نمایند. جنس این ویژگی‌ها، از موارد اکتسابی است که وی می‌تواند برای انجام بهتر فعالیت‌هایش به ارتقای آن‌ها بپردازد. مواردی نظیر: رهبری، ایجاد ارتباطات مؤثر، داستان‌سرایی، تفکر سیستمی، شنوندگی، متقاعدکنندگی، آینده‌نگری، ریسک‌پذیری، شخصیت شناسی، یادگیرندگی، فرایند محوری، استراتژی محوری و تفکر نقادانه.
  • دانش کسب‌وکاری: دانش کسب‌وکاری به معنای داشتن درک از کسب‌وکار سازمان و چگونگی آن است. مواردی نظیر: تسلط به فرایندها و مدل‌های کسب‌وکار، شناخت دقیق صنعت سازمان، تسلط بر مبانی فرهنگ سازمانی، شناخت دقیق محصولات و خدمات سازمان، تفکر کارآفرینی، تسلط بر موضوعات و تحلیل‌های مالی، تسلط بر مفاهیم روابط عمومی، دانش توسعه کسب‌وکار و تسلط بر مفاهیم بازاریابی دیجیتال.
  • دانش فنی: دانش در موضوعات فنی بیانگر شناخت و آشنایی با حوزه‌های تخصصی می‌باشد. شناخت فناوری‌های نوظهور و دیجیتال، مبانی توسعه نرم‌افزار (به‌خصوص حوزه چابک)، آشنایی با مبانی شبکه‌های کامپیوتری، تسلط بر متدهای مدیریت پروژه، آشنایی با مبانی زبان‌های برنامه‌نویسی (موضوعاتی نظیر شی‌گرایی) و تسلط بر مبانی طراحی تجربه.

وظائف مدیر ارشد دیجیتال

به منظور تحقق تحول دیجیتال، مدیر ارشد دیجیتال وظائف متنوعی در راستای این مأموریت خواهد داشت. البته جایگاه و عملکرد مورد انتظار از مدیر ارشد دیجیتال کاملاً تحت تأثیر ویژگی‌های سازمان (مثل اندازه، فرهنگ و صنعت) است و نمی‌توان یک نسخه برای تمامی مدیران دیجیتال تجویز نمود، اما به طور کلی، وظائف کلان مدیر ارشد دیجیتال در دسته‌بندی زیر می‌گنجد:

• • طرح‌ریزی و هدایت: این وظائف به مواردی می‌پردازد که در آن‌ها، مدیر ارشد دیجیتال باید فعالیت‌هایی در جهت تعیین حدود تحول دیجیتال و راهبری آن انجام دهد. وی مسئول طرح‌ریزی تحول دیجیتال برای سازمان بوده و بایستی برنامه‌ریزی سفر دیجیتال را بر عهده بگیرد. همچنین وی مسئول مدیریت این طرح خواهد بود. از دیگر وظائف این دسته می‌توان به مدیریت نوآوری در محصولات و خدمات در کنار تحول در مدل‌های کسب‌وکاری نام برد.
  • هماهنگی و هم‌نواسازی اقدامات تحول دیجیتال: این وظائف حول جهت‌دهی به اقدامات تحول دیجیتال در سرتاسر سازمان می‌گردد. این وظائف بر خلاف وظائف طرح‌ریزی و هدایت، می‌بایست در کنار مدیران ارشد دیگر واحدها و به طور کلی، ذی‌نفعان سازمانی تهیه و اجرا شود. به طور کلی هم‌آهنگی و تعامل با مدیر ارشد سازمان به منظور شناسایی مشکلات و رفع دیجیتالی آن‌ها، یکی از وظائف اصلی راهبر دیجیتال سازمان خواهد بود. همچنین ایجاد همدلی و همراهی در تمامی سطوح سازمان یکی از مهم‌ترین چالش‌ها بر راه تحول دیجیتال خواهد بود که مدیر ارشد دیجیتال موظف به ایجاد آن می‌باشد.
  • پایش محیطی و شبکه‌سازی اکوسیستم تحول دیجیتال: این گروه وظائف به ظهور و بروز بیرونی مدیر ارشد دیجیتال می‌پردازند. عصر حاضر، زمانه شناسایی فرصت‌ها و اظهار توانمندی‌هاست. یک مدیر ارشد دیجیتال باید هم با بررسی محیط سازمان، بهترین فرصت‌ها، شرکا و رقبا را برای ارتقا کسب‌وکار شناسایی می‌نماید. حضور در رویدادها و شبکه‌سازی در کنار بررسی روندهای نوظهور در حوزه تحول دیجیتال، می‌تواند به شناسایی محیط و ارتقا عملکرد سازمان کمک نماید.

منابع

• Westerman, G., Bonnet, D., & McAfee, A. (2014). Leading digital: Turning technology into business transformation. Harvard Business Press.
• Haffke, I., Kalgovas, B. J., & Benlian, A. (2016). The Role of the CIO and the CDO in an Organization’s Digital Transformation.
• Horlacher, A., & Hess, T. (2016). What does a Chief Digital Officer do? Managerial tasks and roles of a new C-level position in the context of digital transformation. In 2016 49th Hawaii International Conference on System Sciences (HICSS) (pp. 5126-5135). IEEE.
• Doonan, M. (2018). So you’ve just hired a killer chief digital officer–now what?. Strategic HR Review, 17(1), 17-22.
• Singh, A., & Hess, T. (2017). How Chief Digital Officers Promote the Digital Transformation of their Companies. MIS Quarterly Executive, 16(1).
• Kreutzer, R. T., Neugebauer, T., Pattloch, A., Kreutzer, R. T., Neugebauer, T., & Pattloch, A. (2018). Eight Areas of Action to Build a Digital Business Leadership. Digital Business Leadership: Digital Transformation, Business Model Innovation, Agile Organization, Change Management, 43-196.

مقالات مرتبط:

حکمرانی دیجیتال چیست؟

انتشار اپیزود هشت: حکمرانی دیجیتال

مکانیزم‌های کلیدی حکمرانی دیجیتال

حکمرانی دیجیتال در یک نگاه

رهبری ۴/۰: رهبری مورد نیاز عصر انقلاب صنعتی چهارم

ویژگی های عمده یک رهبر دیجیتال