چارچوب های تدوین استراتژی دیجیتال برای سازمان ها

چهارچوب‌های تدوین استراتژی دیجیتال برای سازمان‌ها

تدوین و جاری‌سازی مؤثر استراتژی دیجیتال از شاخصه‌های سازمان‌های دارای بلوغ دیجیتال بالا است و بر ساختار سازمان و چگونگی رقابت آن‌ها در بازار تأثیر می‌گذارد. جهت سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری مؤثر از فناوری‌های دیجیتال، توجه مدیران ارشد این سازمان‌ها نسبت به فرآیند تدوین استراتژی دیجیتال مناسب و همسو با استراتژی‌های کلی سازمان افزایش یافته است. چالش اصلی تدوین استراتژی دیجیتال موفق، هماهنگ‌سازی آن با نیازمندی‌های متغیر ذینفعان در حوزه فناوری‌های دیجیتال می‌باشد.

مدیران کسب‌وکارها به منظور اجرای استراتژی دیجیتال، بایستی به شکاف‌های موجود در قابلیت‌هایشان توجه کنند. سپس، در سریع‌ترین زمان ممکن آن‌ها را به ستون عملیاتی سازمان اضافه نمایند. سازمان‌ها باید ارزشی منحصربه‌فرد ارائه دهند که کپی‌برداری از آن برای رقبا دشوار باشد.

مکنزی چرخه زیر را برای اجرای تحول دیجیتال، پیشنهاد می‌کند:

شکل ۱. چرخه تحول دیجیتال مکنزی

کشف: شکل‌دهی چشم‌انداز و استراتژی دیجیتال بر اساس بینش‌های صنعت

طراحی: ایجاد و الگوسازی قابلیت‌های جدید و نوآوری‌ها

انتقال: فعال کردن اکوسیستمی از شرکای خارجی برای توسعه سریع‌تر

ریسک‌زدایی: ساختاردهی برنامه تغییر برای کاهش ریسک‌های عملیاتی و مالی

بهاراواج و همکاران چارچوبی برای استراتژی دیجیتال کسب‌وکار تعریف نمودند:

دامنه استراتژی دیجیتال کسب‌وکار

دامنه سازمان پورتفولیوی محصولات و کسب‌وکارها را در بر می‌گیرد و کمک می‌کند تا ارتباطات بین خطوط کسب‌وکار، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و محیط کسب‌وکار تعیین شود. استراتژی کسب‌وکار دیجیتال، از استراتژی سنتی فناوری اطلاعات متفاوت است. این استراتژی مجموعه‌ای از واحدهای سازمانی و فرآیندهای استراتژیک سازمان را در بر می‌گیرد. دامنه استراتژی کسب‌وکار دیجیتال، فراتر از مرزهای سازمانی و زنجیره تامین است. بنابراین استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال برای شکستن مرزهای سنتی و امکان ایجاد عملیات در ورای مرزهای سازمان، توصیه می‌شود. این کار نیازمند بازنگری در استانداردهای زیرساختی فناوری اطلاعات و فرآیندهای کسب‌وکار است.

مقیاس استراتژی کسب‌وکار دیجیتال

افزایش دسترسی به خدمات رایانش ابری و نیز دیجیتالی شدن خدمات و محصولات و افزایش اتصال، قابلیت پویای استراتژیکی برای شرکت‌ها فراهم کرده است تا ایجاد ارزش کنند. در واقع کسب‌وکارها بایستی اثرات شبکه‌ای و کسب‌وکارهای جانبی که از این اتصال بهره می‌برند را شناسایی کرده و به کار گیرند. همچنین، توسعه دستگاه‌های متصل به هم در سراسر جهان و در صنایع مختلف، حجم زیادی داده تولید می‌کند. کسب‌وکارها بایستی با تکیه بر قابلیت‌های کلان‌داده، از این منبع بزرگ اطلاعات و دانش برای توسعه کسب‌وکار خود استفاده نمایند.

سرعت استراتژی کسب‌وکار دیجیتال

سرعت استراتژی کسب‌وکار دیجیتال در چهار بُعد تعریف می‌گردد: سرعت ورود محصول به بازار، سرعت تصمیم‌گیری، سرعت هماهنگی زنجیره تامین و سرعت تشکیل شبکه و تطبیق‌پذیری.

منابع ایجاد ارزش

امروزه کسب‌وکارها پیشنهادات و خدمات خود را برای مشتریان بر اساس ترجیحات مشتری که از طریق داده‌های شبکه‌های اجتماعی دریافت شده، شخصی‌سازی می‌نمایند. با این کار برای مشتری ارزش افزوده ایجاد می‌کنند. همچنین کسب‌وکارهای زیادی برای ایجاد ارزش به مدل‌های کسب‌وکار جانبی روی آورده‌اند.

کپجمینای، در چارچوبی با عنوان چارچوب تدوین استراتژی دیجیتال[۱]، تاکید دارد که در اولین گام، بایستی مسائل سازمان در نظر گرفته شده و حل شود. تحول دیجیتال صرفا برای دیجیتالی شدن نیست، بلکه برای بهبود عملکرد و نتایج سازمان است. شکل ۲ ، نمایی از این چارچوب را نشان می‌دهد.

چارچوب تدوین استراتژی دیجیتال کپجمینای

شکل ۲. چارچوب تدوین استراتژی دیجیتال کپجمینای

ابتدا، چشم‌انداز تدوین می‌شود که نشان می‌دهد چه اقداماتی منجر به رسیدن به اهداف می‌گردد.
اهداف، سنجه‌های پیشرفت برای رسیدن به چشم‌انداز هستند.
دستورالعمل‌های راهنما مشخص می‌کند چه چیزی درون چشم‌انداز یا خارج از آن قرار می‌گیرد.
الزامات استراتژیک، پیامدهایی هستند که باید رخ دهند و اولویت اهداف کسب‌وکار را مشخص می‌کنند.
قابلیت‌های دیجیتالی لازم برای دستیابی به استراتژی‌ها، شامل قابلیت‌های موجود نیازمند تغییر و نیز قابلیت‌های جدیدی که باید افزوده شوند، می‌باشند.
توانمندسازهای دیجیتال وسیله رسیدن به قابلیت‌های دیجیتال هستند که شامل افراد، فرآیندها و فناوری‌ها می‌شوند.
در گام آخر نقشه راه تحول دیجیتال ترسیم می‌شود که مجموعه‌ای مرتب از اقدامات دیجیتال است که بر اساس مزیت، هزینه، وابستگی، پیچیدگی و کل دوره زمانی اجرا، اولویت‌بندی شده است.

گام‌های اصلی تدوین استراتژی دیجیتال

با توجه به پژوهش‌های انجام شده و بر اساس تجارب موفق، گام‌های اصلی تدوین استراتژی دیجیتال به شرح زیر می‌باشد:

۱. بررسی ابعاد دیجیتالی شدن کسب‌وکار و ارزیابی آمادگی دیجیتال[۲]

سازمان باید میزان پیشرفت دیجیتالی شدن در ابعاد مختلف کسب‌وکار و همچنین گلوگاه‌ها و تنگناهای ایجاد شده در اثر عدم بهره‌برداری صحیح از فناوری‌های دیجیتال را در این ابعاد ارزیابی نماید. مهمترین ابعاد عبارتند از محصولات و خدمات، بازاریابی و کانال‌های توزیع، فرآیندهای کسب‌وکار، زنجیره تأمین، رقبا و تازه‌واردان به اکوسیستم کسب‌وکار.

در راستای ارزیابی آمادگی دیجیتال، سازمان باید وضعیت فعلی قابلیت‌های دیجیتال[۳ ] و شرایط لازم برای رهبری فناوری‌های دیجیتال را به طور جامع ارزیابی نماید. همچنین، باید دارایی‌های استراتژیک خود که می‌تواند برای بهره‌برداری از فرصت‌ها یا خنثی نمودن تهدیدها در حوزه فناوری‌های دیجیتال استفاده شود، شناسایی نماید. این دارایی‌ها باید غیر قابل تقلید و جایگزینی توسط رقبا باشند.

۲. تدوین چشم‌انداز و اهداف دیجیتال

سازمان باید جایگاهی که در حوزه فناوری‌های دیجیتال برای خود تصور می‌کند را براساس نتایج گام قبل، در قالب چشم‌انداز دیجیتال ترسیم نماید. در چشم‌انداز، تصویری از آنچه که باید تغییر کند و همچنین نتایج قابل اندازه‌گیری حاصل از دستیابی به آن مشخص می‌گردد. چشم‌انداز دیجیتال تمامی اقدامات سازمان در مسیر دیجیتالی شدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد بنابراین باید به صورت شفاف و دقیق تدوین گردد.

این چشم‌انداز باید در سطح سازمان اطلاع‌رسانی شود و منافع حاصل از تحقق آن برای ذینفعان تشریح گردد. چشم‌انداز دیجیتال سازمان همگام با پیاده‌سازی استراتژی دیجیتال تکامل می‌یابد. در نهایت، اهداف دیجیتال سازمان بر اساس چشم‌انداز دیجیتال تدوین ‌می‌گردند.

۳. طراحی و اولویت‌بندی پورتفلیوی استراتژی‌های دیجیتال

استراتژی‌های دیجیتال باید به‌صورت یکپارچه براساس چشم‌انداز و اهداف دیجیتال، تدوین گردند. طراحی یک پورتفلیو از استراتژی‌های تهاجمی و تدافعی نسبت به دیجیتالی شدن، بهترین رویکرد برای به‌کارگیری استراتژی‌های دیجیتال است. در پورتفلیوی مناسب، میان نیاز به ایجاد بهبود مدل کسب‌وکار در کوتاه‌مدت و متحول ساختن آن در بلندمدت تعادل و توازن برقرار است. همچنین استراتژی‌ها باید دارای افق زمانی و ریسکی متفاوت باشند و با توجه به چالش‌ها و موانع مسیر انتخاب و در پورتفلیو قرار گیرند.

در‌نهایت راهکارها و برنامه‌های عملیاتی برای اجرای استراتژی‌های دیجیتال دارای اولویت تدوین می‌گردد و نیز شاخص‌های کلیدی عملکرد مناسب طراحی می‌شود.

استراتژی‌‌های دیجیتال به علت پیشرفت‌های سریع حوزه فناوری‌های دیجیتال و عدم اطمینان بازار برای باز‌ه‌های زمانی یک‌ساله و به صورت چابک و منسجم تدوین می‌شوند و در صورت لزوم مورد بازبینی قرار می‌گیرند.

فرآیندهای تدوین و جاری‌سازی استراتژی‌های دیجیتال باید به صورت پیوسته، یکپارچه و همزمان انجام شوند. همچنین مشارکت تمامی سطوح و بخش‌های سازمانی در مراحل تدوین و اجرای استراتژی‌ها لازم است. در این راستا، سازمان باید به ارتقای مهارت‌های دیجیتال کارکنان و ترویج فرهنگ دیجیتال توجه نماید.

[۱] Digital Strategy Articulation Framework (DSAF)

[۲] Digital Readiness

[۳] Digital Capabilities