بانکداری دیجیتال؛ چیستی و چرایی

امروزه، پیشرفت‌های فناورانه، به‌طور مداوم باعث تغییر تمامی کسب‌وکارها شده است و محدود به صنعتی خاصی نیز نمی‌شود. این تغییرات از خودکارسازی مشاغل، دیجیتالی‌شدن خدمات و همکاری مجازی تا خانه‌های هوشمند، رایانش ابری و تحلیل‌گری داده‌ها را شامل می‌شود. می‌توان گفت فناوری به یک نیاز ضروری و اساسی برای جامعه و کسب‌وکارها تبدیل شده است.

تحول دیجیتال یک روند جهانی است و هیچ پناهگاهی برای در امان ماندن از آن وجود نخواهد داشت که در آن بتوان از مدل‌های کسب‌وکار قدیمی محافظت کرد. اینترنت اشیا، رایانش ابری، اپلیکیشن‌های تلفن‌همراه، رسانه‌های اجتماعی، واقعیت مجازی و افزوده، تحلیل‌گری داده، هوش مصنوعی و بلاکچین از مهم‌ترین انواعِ فناوری‌های تحول‌آفرین هستند که کسب‌وکارها را در صنایع مختلف تحت تاثیر قرار داده‌اند. بر پایه این فناوری‌ها، امروزه کسب‌وکارهای جدید با سرعت غیرقابل تصوری در حال توسعه هستند و هم‌زمان کسب‌وکارهای قدیمی و سنتی در مسیر فروپاشی قرار گرفته‌اند.

برای مفهوم‌سازی تحول دیجیتال، ابتدا باید اجزای تشکیل‌دهنده آن یعنی «تحول» و «دیجیتال» را بهتر بشناسیم. منظور از تحول، تغییری بنیادین و ساختارشکن است، انقلابی برافکن که تمامی ابعاد سازمان را بازآفرینی می‌کند. تحول یعنی تغییر بزرگ و شگرف و به معنای تغییر در ماهیت و منطق یک پدیده است و نباید آن را با اصلاح و بهبود اشتباه گرفت. در مجموع می‌توانیم تحول دیجیتال را تغییری شگرف از تفکر تا عملکرد با محوریت فناوری‌های تحول‌آفرین تعریف کنیم. به‌بیان دیگر، تحول دیجیتال یعنی بازآفرینی یک موجودیت برای موفقیت در عصر دیجیتال و به‌تبع آن تحول دیجیتال سازمانی را می‌توان سازمان‌سازی برای موفقیت در عصر دیجیتال دانست.

در این تعریف لازم است به دو نکته توجه شود، مورد اول اینکه تحول دیجیتال به معنی استفاده صرف فناوری‌ها نیست، بلکه هدف غایی آن، تحول عملکرد سازمان و بازآفرینی ابعاد مختلف آن است. مورد دوم، توجه به این نکته است که تحول دیجیتال، همان تحول کسب‌وکار در عصر امروز است. به‌بیان دیگر، سازمان‌های این عصر چند تحول ندارند که یکی از آنها تحول دیجیتال باشد، بلکه یک تحول دارند که تمامی ابعاد موردنیاز سازمان‌ها را برای دگردیسی دربر می‌گیرد و آن تحول دیجیتال است.

با این تفاسیر، مشخص است که انتظارات مشتری در حال تحول است، مقررات جدیدی وضع شده و رقابت غول‌های فناوری در حال افزایش است. این تغییرات بانک‌ها را وادار می‌کند تا به هسته اصلی موجودیت خود بنگرند و راهی را برای پیشروی در دنیای دیجیتال ترسیم کنند. بانكداري دیجیتال، بازنگری در کلیه خدمات مالی با محوریت فناوری است و نیازمند بازآفرینی کامل مدل کسب‌وکار و ساختار سازمانی بانک است؛ چرا که مدل کسب‌وکار فعلی بانک برای توزیع فیزیکی طراحی شده؛ در حالی که امروز به سمت توزیع دیجیتال حرکت کرده‌ایم. با آنچه که بیان شد، بانک دیجیتال را می‌توانیم به‌صورت زیر مفهوم‌سازی کنیم:

بانک دیجیتال، بانکی است که با درک پارادایم عصر دیجیتال، با ایجاد تحول در نگرش، فرهنگ، مدل کسب‌وکار، فرایندها و محیط کار خود با محوریت فناوری‌های تحول‌آفرین و از طریق ایجاد تجربه‌ای جذاب برای مشتریان و کارکنانش، به عملکردی عالی دست یافته است.

در اغلب موارد، بانکداری دیجیتال با بانکداری الکترونیک مترادف و هم‌راستا در نظر گرفته می‌شود، درحالی‌که بانکداری دیجیتال چتر بزرگی است که بانکداری الکترونیک، نئوبانک، شعب مجازی و شعب هوشمند را در بر می‌گیرد. همه این موارد، بانکداری دیجیتال هستند اما هر کدام از آنها به تنهایی معادل با بانکداری دیجیتال نیستند. به‌عبارت دیگر، هرکدام از موارد بانکداری الکترونیک، نئوبانک، شعب مجازی و شعب هوشمند، قطعه‌ای برای تکمیل پازل بانکداری دیجیتال هستند اما هر تک‌قطعه‌ای نمی‌تواند نماینده مناسبی برای پازل بانکداری دیجیتال باشد.