محیط کار دیجیتال چیست؟
احتمالاً اگر بخواهیم موتور محرک یک سازمان و متمرکزترین فضایی که در آن افراد گرد هم می‌آیند و فرایندهای شغلی خود را انجام می‌دهند معرفی کنیم، می‌توانیم از محیط کار آن سازمان یاد کنیم. بیشترین فرایندهای سازمانی، تعاملات، فرهنگ و تجارب کاری در محیط کار سازمان‌ها اتفاق می‌افتد. از فضای فیزیکی و طراحی دفتر کار گرفته تا تمامی فرایندها و رفتارهای کارکنان با یکدیگر داخل محیط کار، زمینه‌ساز ایجاد احساسی منحصربه‌فرد از کار برای یک مجموعه خواهد شد.
محیط کار، محلی است که یک کارمند برای کارفرمایش کار می‌کند یا مکانی است که کارکنان فعالیت‌های شغلی خود را در آن به انجام می‌رسانند. شاید بتوان محیط کار را موقعیت مکانی فیزیکی در نظر گرفت که در آن افراد کار می‌کنند. چه این موقعیت مکانی خانه فرد باشد، چه دفتر کار یا ساختمان‌های عظیم و غول‌پیکری که از به‌روزترین امکانات برخوردارند. «جکسون» و «سومی»، محیط کار را یکی از مهم‌ترین مکان‌های زندگی افراد بعد از خانه آن‌ها تعریف نموده‌اند.
با این حال، امروزه محیط‌های کاری به ویژه در اقتصاد دیجیتال کمی پیچیده شده‌اند. با پیشرفته شدن فناوری و روند شیوه زندگی افراد در عصر دیجیتال، دیگر از کارفرمایان و شرکت‌ها انتظار نمی‌رود یک محیط کار حضور و غیابی را برای کارکنان خود فراهم کنند. بلکه آن‌ها اعتقاد دارند کارکنان می‌توانند مبتنی بر محیط‌های کاری مجازی یا در محیط کاری دیجیتال به فعالیت بپردازند. محیط کاری که دیگر به مرزهای یک موقعیت مکانی فیزیکی محدود نیست.
به عبارتی امروز کار از مفهومی مکان‌محور (Placed-Based) به مفهومی فضای محور (Space-Based) تبدیل شده است که فارغ از اصرار برای حضور افراد در یک مکان فیزیکی با برنامه زمانی محدود و اجباری، به انجام رسیدن فعالیت‌ها و وظایف افراد و ارائه نتایج در اولویت است. محیط کار دیجیتال، به عنوان فرصتی برای شیوه‌های کاری نوین دنیای امروز در نظر گرفته می شود که افراد و به خصوص نسل جدید علاقه زیادی به آن مانند فریلنسر بودن پیدا کرده‌اند.
رواج گسترده فناوری اطلاعات، شیوه‌های ارتباطی برای همکاری و دسترسی کارکنان به یکدیگر و مدیریت محیط‌های کاری را تغییر داده است. ریشه این تغییر در طول ۳۰ سال گذشته را میتوان در روندهایی مانند پیری نیروی کار و نیاز به کسب دانش موجود نزد آن‌ها قبل از بازنشستگی، ورود نسل هزاره و نسل z به محیط‌های کاری و لزوم مرتفع نمودن انتظارات آن‌ها، جریان زیاد و گسترده اطلاعات و لزوم دسترسی افراد به خواسته‌های خود در میان این جریان انبوه اطلاعاتی، نیاز به سرعت برای جا نماندن در دنیای رقابتی امروز، جنگ بر سر جذب استعدادهای دیجیتال، نیاز روزافزون توسعه مهارت‌های دیجیتال کارکنان و بسیاری از شیوه‌های رفتاری و انتظارات کارکنان دید.
اما برای پاسخ دهی به این روندهای نوظهور و جا نماندن از میدان رقابت بین سازمان‌های عصر دیجیتال، نیاز به اقدامی جدید برای مدیریت و هدایت محیط‌های کاری وجود دارد. در واقع محیط کار دیجیتال رویکردی نوین و روشمند برای مدیریت سرمایه‌های انسانی در عصری است که اساس هر حرکتی در آن بر پایه‌ی تحول دیجیتال رقم می‌خورد.
وقتی درباره مفهوم محیط کار دیجیتال صحبت می‌شود، به دنبال برخی ویژگی‌ها هستیم که از این طریق، عملکرد، چابکی، کارایی و تعادل میان کار و زندگی کارکنان بهبود یابد.
در یک محیط کار دیجیتال، مؤلفه‌های گوناگونی در نظر گرفته می‌شوند که اگر به درستی در کنار هم خلق ارزش کنند، احساسی از تعلق به سازمان و اشتیاق به کار برای هر یک از کارکنان اتفاق خواهد افتاد. در واقع کارکنان یک سازمان تا زمانی که احساس مثبت و تجربه‌ای جذاب در سازمان متبوع خود نداشته باشند، طبیعتا در ایجاد این تجربه برای مشتریان آن سازمان ناتوان خواهند بود.
در مقاله‌ای که در فصلنامه مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی در سال ۲۰۱۷ منتشر شده، محیط کار دیجیتال به این صورت تعریف شده است:
« محیط کار دیجیتال تلفیقی از عوامل فیزیکی، فرهنگی و فناورانه‌ای است که زندگی کاری کارکنان را در محیطی پیچیده، دائماً در حال تغییر و اغلب غیرساختاریافته تسهیل می‌سازد».
در واقع برای بازطراحی ساختار یک محیط کاری در عصر دیجیتال باید به عوامل تأثیرگذار در ایجاد تجربه‌ای جذاب و فوق‌العاده برای کارکنان خود توجه کنیم. اگر در قالب مدلی بخواهیم این عوامل مؤثر را بررسی کنیم، احتمالاً باید آن را به صورت زیر به تصویر بکشیم.
در یک محیط کار دیجیتال اقدامانی مانند دسترسی سیار در هر مکان و زمان از طریق زیر ساخت فنی مبتنی بر موبایل میسر خواهد شد. رویکردهایی مانند استفاده از دستگاه‌های شخصی در محیط کار (بیود) و با برقراری امنیت دیجیتال از دیگر مواردی است که زیر‌ساخت فناوری اطلاعات یک محیط کار دیجیتال آن را فراهم می‌سازد.
فناوری‌های دیجیتال مانند موبایل، شبکه‌های اجتماعی و اینترنت اشیاء همراه با فضای فیزیکی که برای کارکنان جذاب است و رویکردی همکارانه دارد، تجربه‌ای دلنشین و جذاب را برای آن‌ها پدید می‌آورد. ایجاد ویژگی‌هایی مانند چابکی و همکاری مستمر بین کارکنان از خواص فرهنگ سازمانی یک محیط کار دیجیتال است. در نهایت برای طرح‌ریزی برنامه محیط کار دیجیتال به استراتژی جامعی نیاز است که در کنار آن از طریق حکمرانی قوی که نمایانگر مقررات زیرساختی، اطلاعاتی و ارتباطی است، مدیریت و رهبری می‌شود و به صورت مستمر مورد بازبینی قرار می‌گیرد.
همه مواردی که پیش‌تر ذکر شد، در منظومه‌ای کنار هم به بهبود تجربه کارکنان در محیط کار دیجیتال توجه دارند تا از این طریق سازمان ها در ایجاد بهره‌وری، کارایی و اثربخشی بالاتر و درگیرسازی کارکنان در کار موفق بوده و بتوانند بهترین استعدادهای دیجیتال را جذب سازمان خود کنند، مهارت‌های دیجیتال کارکنان خود را پرورش داده و برای نگهداشت آن‌ها برنامه داشته باشند.
برای مطالعه مطلب «به‌سوی محیط کار پیوندی (هیبریدی) در دوران پساپاندمی» کلیک کنید.
منابع:
- Jackson, J., Suomi, R.: e-Business and Workplace Redesign, 1st edn. Routledge Taylor and
- Francis Group, London (2004)
- Dery, K., Sebastian, I. M., & van der Meulen, N. (2017). The Digital Workplace is Key to Digital Innovation. MIS Quarterly Executive, 16(2).
- https://www.forbes.com/sites/tjmccue/2018/08/31/57-million-u-s-workers-are-part-of-the-gig-economy/#62276c2e7118
مقالات مرتبط:
جایگاه محیط‌کار در مسیر تحول دیجیتال
محیط‌کار دیجیتال در صنعت تلکام
اپیزود سه: تحول تجربه کارکنان در عصر دیجیتال
